بررسي كاركردهاي تجارتخانه‌هاي مشهد در عصر پهلوي با تكيه بر كاركردهاي فرهنگي آن‌ها

يكي از موضوعات مهم شايان توجه در مطالعات تاريخ محلي خراسان، پژوهش در باب تاريخ اقتصادي خراسان است. با توجه به اهميت اين‌گونه پژوهش‌ها، مقاله حاضر به بررسي تجارتخانه‌هاي مشهد در عصر پهلوي اختصاص دارد. بر اساس اهداف پژوهش در اين مقاله فعاليت‌هاي تجاري تجارتخانه‌هاي مشهد و كاركردهاي مختلف تجار و نيز تبيين كاركردهاي فرهنگي تجارتخانه هاي مشهد مورد تحليل و بررسي قرار گرفته است. اين پژوهش به شيوه توصيفي ـ تحليلي است و با اتكا به اسناد آرشيوي آستان قدس و كتابخانه ملي و برخي از اسناد محلي صورت گرفته است و دستاوردهاي حاصل از اين پژوهش حاكي از ارتباطات و تعاملات تجارتخانه‌هاي مشهد با ساير شهرهاي كشور همچون تهران، رشت، يزد و بيرجند است و همچنين ارتباطات بازرگاني و مبادلات آن‌ها با تجارتخانه‌هاي كشورهايي نظير روسيه و آلمان است. علاوه بر اين، يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد تجارتخانه‌هاي مشهد در دوره مورد مطالعه، علاوه بر كاركردهاي تجاري، داراي كاركردهاي متنوعي در عرصه‌هاي اجتماعي كه شامل مشاركت تجار در امور اجتماعي و هر آنچه به رفاه شهروندان مشهدي مربوط مي‌شود، است. نمونه‌اي از اين كاركرد را مي‌توان در احداث مدارس، احداث مساجد و حمام، ساختن سراها، پل‌ها، كاروانسراها و... كه در آن مشاركت داشتند، مشاهده كرد. در بخش كاركرد مذهبي نيز مي‌توان به اقداماتي همچون مرمت امام‌زاده‌ها، آذين‌بندي بازارها به مناسبت جشن‌هاي مختلف اشاره كرد. در ميان كاركردهاي سياسي نيز مي‌توان نامه‌هاي اعتراض‌آميز تجار به دولت و تلاش سازمان‌يافته تجار و بازاريان را براي تشكيل مجلس وكلاي تجار، تأسيس شورا، شركت در گروه‌هاي ضد استبدادي چون جبهه ملي، نهضت آزادي و... برشمرد.