تحليل محتوا (تكنيك يا روش پژوهش؟): يك مرور روايتي نظام‌مند

زمينه و هدف: براي دستيابي به توسعه در آموزش، پژوهش و تحقيق سنگ‌بناي اوليه به شمار مي رود؛ از اين رو مطالعه روش هاي پژوهشي براي شناخت علمي و بهبود كيفيت پژوهش اهميت دارد. تحليل محتوا يكي از مهم ترين انواع پژوهش است كه علي‌رغم كاربردهاي گوناگون آن هنوز تعريف روشني از آن در زمينه روش تحقيق يا تكنيك بودن نشده است. در اين نوشتار سعي بر آن است با استفاده از نظر صاحبنظران به اين موضوع پرداخته شود..مواد و روش‌ها: اين مطالعه مروري، روايتي نظام‌مند است. به‌منظور انجام اين مطالعه با استفاده از كتب و جستجو در پايگاه‌هاي PubMed, Scopus  Web of Science, Science Direct, Google scholar, بين سال هاي 1940-2022 با كليدواژه‌هايContent ,Analysis   Qualitative content analysis, Quantitative content analysis و كليد‌واژه تحليل محتوا، روش كيفي، تحليل محتوي كيفي، تحليل محتوي كمي در پايگاه هاي MagIran, SID ,Iranmedex, Irandoc جستجو شد و در نهايت 21 مقاله بررسي شدند.يافته‌ها: براساس يافته‌هاي پژوهش، روش‌هاي خاصي براي انجام پژوهش تحليل محتوا وجود دارد كه آن را از ساير روش هاي تحقيق متمايز مي كند. همچنين، اختلاف‌نظر در بين صاحب‌نظران در خصوص روش پژوهش يا تكنيك بودن تحليل محتوا به تاريخچه و سير تكاملي آن مربوط مي‌شود، به بياني ديگر انعطاف پذيري بسيار بالاي كه براي تحقيق در روش تحليل محتوا وجود دارد، مرهون تغييراتي است كه اين روش در طول زمان پذيرفته است.نتيجه‌گيري: تحليل محتوا به‌عنوان يك روش علمي مستقل است كه از ابتدا تا انتهاي تحقيق با پژوهشگر مي‌باشد كه هم به‌تنهايي و هم همراه با فرايندهاي كيفي ديگر در راستاي رسيدن به الگو يـا چـارچوبي مفهـومي، توصـيف و تلخيص داده ها، استنباط از آنها و تدوين نظريه به‌كار رود.