ويژگي‌هاي ممتازِ چوب‌هاي مورد استفاده در هنر چوتاشي (ظروف چوبي سنتي در شمال ايران)

ﻫﻨﺮ«ﭼﻮﺗﺎﺷﯽ» ﯾﺎ «ﻻكﺗﺮاﺷﯽ»، ﺳﺎﺧﺖ ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ و ذﻫﻨﯽ ﺣﺠﻢﻫﺎي ﭼـﻮﺑﯽ ﺳـﻨﺘﯽ در ﻗﺎﻟـﺐ ﻇـﺮوف، اﺑـﺰار ﮐـﺎر و ﻋﻨﺎﺻـﺮ و آراﯾﻪﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻮﻣﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻮبﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎل اﯾﺮان – ﺑﻪوﯾﮋه اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران - اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻗـﺪﻣﺘﯽ دﯾﺮﯾﻨﻪ دارد. ﻫﺪف اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﭼﻮﺑﯽ داراي ﮐﺎرﺑﺮد در ﭼﻮﺗﺎﺷﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﻤﺘـﺎز آﻧـﺎﺗﻮﻣﯽ و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي (ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ) آﻧﻬﺎﺳﺖ. ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﭼﻮبﻫﺎي ﺧﺎم ﯾﺎ ﻧﯿﻤﻪﮐﺎر ﺑﺎ اﺑﻌﺎد و ﺷﮑﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﮐﺎرﮔﺎهﻫـﺎي اﺳﺘﺎدﮐﺎران ﭼﻮﺗﺎﺷﯽ ﮔﺮدآوري ﺷﺪ. ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺎدان در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ ﺗﺮﺟﯿﺢ اﯾﻦ ﭼﻮبﻫﺎ و وﯾﮋﮔﯽﻫـﺎي ﺑﺮﺗـﺮ آﻧﻬـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺛﺒـﺖ ﺷـﺪ. رﻃﻮﺑﺖ، ﺟﺮم وﯾﮋه، ﻫﻢﮐﺸﯿﺪﮔﯽ و واﮐﺸﯿﺪﮔﯽ ﺣﺠﻤﯽ و ﭼﻨﺪ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ در ﻫﻔﺖ ﻧﻮع ﭼﻮب ﺑﺮﺗﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽﺷﺪه (رﯾﺸـﻪ و ﺗﻨﮥ اﻓﺮا، ﺗﻠﮑﺎ، ﻣﻠﺞ، ﺷﻤﺸﺎد، ﺳﺮﺧﺪار و ﮔﺮدو) اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪ. ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻋﻠـﺖ ﻣﻄﻠـﻮب ﯾـﺎ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب ﺑـﻮدن ﺑﺮﺧـﯽ ﭼﻮبﻫﺎ، ﺑﺎﻓﺖ ﭼﻮﺑﯽ آﻧﻬﺎ زﯾﺮ ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮپ ﯾﺎ اﺳﺘﺮﯾﻮﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮپ ﺑﺮرﺳـﯽ ﺷـﺪ. ﺑﺮاﺳـﺎس ﺟﻤﻊﺑﻨـﺪي ﻧﻈـﺮ اﺳـﺘﺎدﮐﺎران ﺑـﺎ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﯿﺪاﻧﯽ، ﭼﻮب رﯾﺸﮥ اﻓﺮا و ﭼﻮب ﺳﺎﻗﮥ زﯾﺮ ﭘﻮﺳﺖ در درﺧﺘﺎن ﻗﻄﻮر ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑـﺎ ﮐﺎﺷـﻢ (ﺧـﺰه)، ﺑـﺮاي ﺳـﺎﺧﺖ ﻇﺮوف ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻧﺪ. آزﻣﻮنﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻟﯿﺎف در ﻣﻠﺞ، ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺷـﮑﺎفﺧﻮري در ﺗﻨﮥ اﻓﺮا و ﮔﺮدو، ﭼﻘﺮﻣﮕﯽ در ﺗﻨﮥ اﻓﺮا و ﺷﻤﺸﺎد و ﺳﺨﺘﯽ در ﺳﺮﺧﺪار داراي ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﻤﺸﺎد ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ وزن ﻣﺨﺼﻮص و ﺳﺮﺧﺪار ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻫﻢﮐﺸﯿﺪﮔﯽ را دارﻧﺪ. ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﻫﻤﮕﻨﯽ و ﺗﺨﻠﺨـﻞ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﭼـﻮب رﯾﺸﻪ و در ﻋﯿﻦﺣﺎل، درﻫﻢﺗﺎري ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﯾﻦ ﭼﻮب اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺪﯾﺪة «آﻫَﻨَﮏ» در ﺳﺮﺧﺪار ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺎدﮐﺎران ﮐـﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﮐﯿﻔﯿﺖ آن ﻣﯽﺷﻮد، در واﻗﻊ ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻮاد رﺳﻮﺑﯽ در ﭼﻨﺪ ردﯾﻒ ﺗﺮاﮐﺌﯿﺪ اﺳﺖ. در ﭘﺎﯾﺎن، ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي آﻧـﺎﺗﻮﻣﯽ، ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﭼﻮبﻫﺎ و ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺎدﮐﺎران ﺑﺮرﺳﯽ و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺑﺮﺗﺮ ﭼﻮبﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﺪ.