الگوي تربيت عقلاني از منظر فارابي با تأكيد بر عقل عملي

هدف كلي از انجام اين پژوهش، ارائۀ‌ يك الگو، شامل اهداف، اصول و روش‌هاي تربيت عقلاني فارابي در حيطۀ عقل عملي است. در اين پژوهش گردآوري اطلاعات از طريق مطالعۀ مجموعۀ آثار فارابي و كتاب‌هايي در زمينۀ نظريّات تربيتي فارابي به روش فيش‌برداري صورت گرفته است. در انجام اين پژوهش از روش استنتاجي فرانكنا استفاده شده است؛ به اين صورت كه در مرحلۀ اوّل با استفاده از نظام مقوله‌بندي قياسي، مطالب مورد بررسي قرار گرفته و با توجّه به آنها در مرحلۀ بعد گزاره‌هاي واقع‌نگر معيّن شده‌اند و در آخر با استفاده از روش استنتاجي فرانكنا، اهداف، اصول و روش‌هاي تربيت عقلاني با توجّه به ديدگاه فارابي دربارۀ عقل در حيطۀ عقل عملي مشخّص شده است. در پايان نيز نتيجه‌گيري شده است كه هدف غايي تربيت عقلاني فارابي، نيل به الله به-عنوان سبب اوّل در راستاي رسيدن به سعادت است و اهداف واسطه‌اي تربيت عقلاني، در حيطۀ عقل عملي عبارتند از: فعليّت يافتن قوۀ عاقله (خردورزي)، تحقّق ارادۀ ناشي از قوّۀ ناطقه (اختيار)، ايجاد فضايل اخلاقي در ميان امّت‌ها، ساختن شخصيّت معتدل و تحقّق مدينۀ فاضله. اصول تربيت عقلاني در حيطۀ عقل عملي از اين قرارند: اصل آمادگي، اصل تربيت‌پذيري (تأديب)، اصل مسئوليّت‌پذيري (عامليّت فردي)، عدم تماميّت شناخت انسان، اصل استدراج. روش‌هاي تربيت عقلاني در حيطۀ عقل عملي نيز از اين قرارند: مشاهده، توجّه به توانايي افراد (دادن تكليف بر اساس توانايي)، كسب تجربه، تأديب، تهذيب اخلاق، تعاون (همدلي و همكاري)، تكرار و تمرين و آموختن حكمت.