ارزيابي نگره «تمثيل» و «نمادين» دانستن مفاد آيه «ميثاق»

ﻫﻤﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آﯾﻪ 172 ﺳﻮره اﻋﺮاف، ﺑﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ و اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ اي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و در اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ، اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ رﺑﻮﺑﯿﺖ ﺧﺪا اﻗﺮار ﮐﺮده اﻧﺪ؛ وﻟﯽ در ﻣﻮرد «واﻗﻌﯽ» ﯾﺎ «ﻧﻤﺎدﯾﻦ» ﺑﻮدن اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ و اﻗﺮار، ﺑﯿﻦ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان اﺳﻼﻣﯽ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ وﺟﻮد دارد. ﺑﺮﺧﯽ از داﻧﺸﻤﻨﺪان اﺳﻼﻣﯽ دﻻﻟﺖ آﯾﻪ «ﻣﯿﺜﺎق» ﺑﺮ وﺟﻮد «ﻋﺎﻟﻢ ذر» را ﻣﻮرد ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻗﺮار داده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ و اﻗﺮار، «واﻗﻌﯽ» و در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎدي ﻗﺒﻞ از آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن در دﻧﯿﺎ ﺑﻮده و ﻣﻔﺎد آﯾﻪ ﺣﺎﮐﯽ از آن «واﻗﻌﻪ» اﺳﺖ. ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ، اﺳﺘﻔﺎده «ﻋﺎﻟﻢ ذر» از آﯾﻪ «ﻣﯿﺜﺎق» را ﻣﻮرد اﻧﮑﺎر ﻗﺮار داده و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم «ﻋﺎﻟﻢ ذر» وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻨﺎن، ﻣﻔﺎد آﯾﻪ ﻣﺬﮐﻮر را «ﺗﻤﺜﯿﻞ» و «ﻧﻤﺎدﯾﻦ» ﻋﻨﻮان ﮐﺮده و درﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ اﻗﺮار را «واﻗﻌﯽ» ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ. ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ، «ﺗﻤﺜﯿﻞ» و «ﻧﻤﺎدﯾﻦ» داﻧﺴﺘﻦ ﻣﻔﺎد آﯾﻪ را ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و اﯾﻦ ﻣﯿﺜﺎق و اﻗﺮار را «واﻗﻌﯽ» داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اوﻻ، ﻻزﻣﻪ اﻧﮑﺎر اﺳﺘﻔﺎده «ﻋﺎﻟﻢ ذر» از آﯾﻪ ﻣﯿﺜﺎق، ﭘﺬﯾﺮش «ﺗﻤﺜﯿﻞ» و «ﻧﻤﺎدﯾﻦ» داﻧﺴﺘﻦ ﻣﻔﺎد آﯾﻪ ﻣﯿﺜﺎق اﺳﺖ، ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده «ﻋﺎﻟﻢ ذر» از آﯾﻪ ﻣﯿﺜﺎق را ﻣﻮرد اﻧﮑﺎر ﻗﺮار داد و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل، آن ﻣﯿﺜﺎق و اﻗﺮار را «واﻗﻌﯽ» داﻧﺴﺖ. ﺛﺎﻧﯿﺎ، «ﺗﻤﺜﯿﻞ» و «ﻧﻤﺎدﯾﻦ» داﻧﺴﺘﻦ ﻣﻔﺎد آﯾﻪ «ﻣﯿﺜﺎق» از ﺟﻬﺎت ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮ ﺧﻼف ﻇﺎﻫﺮ آﯾﻪ «ﻣﯿﺜﺎق» ﺑﻮده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ.