جستاري در رويكردها و فرايندهاي اجراي شيوۀ طرح‌ـ ساخت در آموزش معماري

در بسياري از دوره‌هاي آموزشي طراحي معماري در سطح دنيا فرايند «ساختن» امري مغفول است. يكي از شيوه‌هاي آموزشي كه با هدف جبران اين غفلت در برخي دانشكده‌هاي معماري در سطح دنيا برنامه‌ريزي و اجرا مي‌شود به‌كارگيري شيوۀ طرح‌ـ ساخت در آموزش طراحي معماري است. در اين شيوه سه ساحت پژوهش، طراحي، و ساخت به يكديگر پيوند مي‌خورند. پرسش‌هاي پژوهش حاضر پس از بررسي پيشينۀ موضوع و شناسايي و مطالعۀ منابع مرتبط با بيش از ۳۰ دورۀ‌ آموزشي طرح‌ـ ساخت در دانشكده‌هاي معماري سطح دنيا تدوين شده است (فقدان اين پرسش‌ها در ادبيات و منابع مكتوب موجود مشاهده مي‌شود). به‌منظور پاسخ‌گويي به پرسش‌ها در اين پژوهش از شيوۀ مصاحبۀ نيمه‌ساختاريافته استفاده شده است. ۱۶ مصاحبۀ صورت‌پذيرفته با استادان فعال در زمينۀ دوره‌هاي آموزشي طرح‌ـ ساخت در سطح دنيا، پس از ضبط، پياده‌سازي، و تحليل محتوايي دقيق، مبناي تحليل و نتيجه‌گيري قرار گرفته است. ازجمله نتايج حاصل از اين تحليل‌ها مي‌توان به محدودۀ ممكن براي جانشيني شيوۀ معمول آموزش معماري با اين شيوه، ساختارهاي اجرايي مورد استفاده مانند شيوه‌هاي تأمين هزينه و ارتباطات با كارفرمايان، نقش عوامل حقوقي، و همچنين شكست در شكل‌دهي به پروژه‌هاي طرح‌ـ ساخت اشاره كرد. با توجه به اثرپذيري ساختار آموزش معماري در ايران از جريان‌هاي اصلي آموزشي اين رشته در سطح دنيا و داشتن ريشه‌ها و مشابهت‌هاي فراوان با آنها، نتيجۀ اين پژوهش كه به عرضۀ چارچوبي براي تعريف رويكردهاي مختلف شيوۀ طرح‌ـ ساخت و نكات مهم نظري و عملي مرتبط با فرايند پياده‌سازي اين شيوه ‌آموزشي مي‌انجامد، مي‌تواند زمينه‌اي براي تصميم‌سازي و بهره‌گيري آگاهانه‌تر از اين شيوۀ آموزشي در برنامۀ ‌آموزش معماري در ايران را فراهم كند.