تأثير ملاحظات مرتبط با مصالح در ماندگاري بناهاي پيش از 1300 هجري شمسي در فلات مركزي ايران

بناهاي معماري از جمله سرمايه‌هاي ملي هستند. از اين رو لازم است تا حد ممكن، عمر مفيد بالايي داشته باشند. به نظر مي‌رسد ناديده گرفتن عمر كوتاه بناهاي معاصر از جمله عواملي است كه منجر به پديد آمدن مشكلات مهمي در زمينه‌هاي اقتصادي و زيست‌محيطي، تخريب زودهنگام بناهاي معاصر و توليد انبوهي از نخاله‌هاي ساختماني شده است. طولاني بودن عمر مفيد بناها و ضرورت آن، پس از ورود ايران به دوره تجدد به دست فراموشي سپرده شد؛ حال آنكه ماندگاري معماري در جامعه سنتي ايران، همواره مورد توجه‌ بوده است؛ تا آنجا كه در بافت‌هاي تاريخي ايران، بناهايي وجود دارد كه عمر مفيد چند صد ساله دارند. در اين رابطه، هدف اين پژوهش شناخت نقش مصالح بر عمر مفيد بناهاي پيش از 1300 هجري شمسي است. از منظر روش تحقيق، اين تحقيق از نوع كيفي و به روش نظريه زمينه‌اي انجام شده است؛ با رويه‌اي از جزء به كل و استقرايي كه مبتني بر تجزيه و تحليل داده‌ها است. در مسير تحقيق، از طريق گردآوري نظام‌مند داده‌ها و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي، مطالعات ميداني، مصاحبه با معماران سنتي و تحليل استقرايي آن، دانشي درباره نقش مصالح در ماندگاري معماري سنتي به‌دست آمده است. بر طبق اين مطالعات، ملاحظات مرتبط با مصالح به‌عنوان نتيجه اين پژوهش و يكي از عوامل مؤثر بر ماندگاري معماري سنتي ايران قابل طرح است. شناخت نحوه استفاده از مصالح، استفاده از مصالح بوم آورد، استفاده از مصالح متناسب با اقليم، افزايش مقاومت مصالح، هم‌نشيني صحيح مصالح، كاهش آسيب‌پذيري در برابر عوامل محيطي، شناخت جنس مصالح و انتخاب مصالح متناسب با كاركرد عناصر بنا از جمله ملاحظات مرتبط با مصالح است كه بر ماندگاري معماري سنتي ناحيه فلات مركزي ايران تأثيرگذار است. معماران سنتي با تكيه بر دانش ضمني به اين ملاحظات و الگوهايي كه آن‌ها را در بطن خود دارند، درمجموع بناهايي مانا و با عمر مفيد بالا ايجاد كرده‌اند. الگوهايي كه در طول تاريخ و با تكيه بر خرد جمعي شكل گرفته‌اند و معماري ماندگاري براي ايران به ارمغان آورده‌اند.