ساخت و اعتباريابي پرسش‌نامۀ مقدماتي موقعيت‌هاي استرس‌زا براساس آيات قرآن

پژوهش حاضر با هدف كشف موقعيت‌هاي استرس‌زا از منظر قرآن و سپس ساخت و اعتباريابي پرسش‌نامۀ اوليۀ آن در ميان دانشجويان و طلاب انجام شده است. براي رسيدن به اين هدف از دو روش تحليل محتوا و پيمايشي استفاده شد. در روش تحليل محتوا تمام آيات قرآن كريم موردمطالعه قرار گرفت و آياتي كه موقعيت‌هاي استرس‌زا از آن‌ها قابل استخراج بود، شناسايي، يادداشت‌برداري و كدگذاري و درادامه با تحليل و بررسي، در 28 موقعيت مختلف دسته‌بندي شدند. در بررسي ميزان روايي محتوايي موقعيت‌هاي استرس‌زا از پنج كارشناس ديني­ روان‌شناسي نظرخواهي شد و 25 موقعيت كشف‌شده به‌دليل برخورداري از روايي محتوايي لازم تأييد شدند. پس از بررسي روايي محتوايي موقعيت‌هاي استخراج‌شده و ملاحظۀ نكات كارشناسان، 108 گويه براي پرسش‌نامه طراحي شد. سپس گويه‌هاي ساخته‌شده در اختيار 11 كارشناس متخصص در زمينۀ روان‌شناسي و روان‌سنجي قرار گرفت تا دربارۀ درستي گويه‌ها اعمال نظر كنند. سپس پرسش‌نامۀ اوليه با 99 گويه (9 گويه از 108 گويه با نظر كارشناسان حذف شد) در دو مرحلۀ آزمايشي (با 31 شركت‌كننده) و نهايي (با 284 شركت‌كننده) اجرا شد. درنهايت پس از تحليل عاملي به روش مؤلفه‌هاي اصلي و چرخش واريماكس، پرسش‌نامۀ 89 گويه‌اي با 5 عامل استخراج شد. عوامل عبارت‌اند از: موقعيت انسجام شخصيتي، موقعيت احترام و حفظ موقعيت، موقعيت جهت‌گيري‌هاي ديني­ عقيدتي، موقعيت امنيت و سلامتي، موقعيت نيازهاي فيزيولوژيك. براي بررسي اعتبار از ضريب آلفاي كرونباخ استفاده شد. آلفاي كل مقياس 0.977 به‌دست آمد و مشاهدۀ آلفاي خرده‌مقياس‌ها نيز نشان‌دهندۀ قابل قبول بودن همساني دروني گويه‌ها در تمام عامل‌ها بودند. درمجموع نتايج به‌دست آمده نشان مي‌دهد موقعيت‌هاي استخراج‌شده از آيات قرآن و پرسش‌نامۀ ساخته‌شده از اعتبار كافي برخوردار است.