ارزيابي تنوع ژنتيكي صفات مورفولوژيكي و فنولوژيكي در ارقام مختف سويا در استان البرز

مقدمه و هدف: سويا با دارا بودن مقادير بالايي از روغن و پروتئين به عنوان يكي از دانه‌هاي روغني با ارزش غذايي زياد در جهان محسوب مي‌شود. به منظور بررسي تنوع ژنتيكي اين گياه از نظر سازگاري با شرايط آب و هوايي مختلف، وجود جمعيت متنوع جهت اجراي برنامه‌هاي اصلاحي حائز اهميت است كه به دنبال آن زمينه لازم براي معرفي ارقام جديد هموار گردد. مواد و روش‌ها: به منظور مشخص كردن تنوع ژنتيكي موجود در ژرم‌پلاسم جديد سويا و كسب اطلاعات در جهت تبيين راهبردهايي براي برنامه‌هاي اصلاحي آينده، 119 ژنوتيپ جديد وارداتي سويا (دريافت شده از بانك ژن گياهي كشور استراليا) در قالب طرح آگمنت با چهار شاهد (سامان، كتول، كوثر و سحر) در منطقه كرج مورد بررسي قرار گرفتند. هر ژنوتيپ بر روي يك خط 2 متري كشت گرديد. اين ژنوتيپ‌ها از نظر صفات فنولوژيك و مورفولوژيك از جمله ارتفاع بوته و تعداد گره، تعداد شاخه‌هاي فرعي، تعداد غلاف در شاخه‌هاي فرعي و در بوته، تعداد دانه در هر بوته، عملكرد دانه در بوته، عملكرد بيولوژيك تك بوته، درصد روغن و پروتئين مورد ارزيابي قرار گرفتند. يافته‌ها: بر اساس نتايج حاصل از بررسي پارامترهاي آماري در بين كليه ژنوتيپ‌هاي وارداتي مورد بررسي در منطقه كرج بيشترين مقدار ضريب تنوع فنوتيپي مربوط به عملكرد دانه تك بوته (84/23)، تعداد غلاف نابارور (75/8) و تعداد دانه در تك بوته (75/28) و كمترين ضريب تنوع فنوتيپي مربوط به درصد پروتئين (3/96)، درصد روغن (4/27) و تعداد روز تا رسيدگي كامل (9/33) بودند. مقايسه ميانگين‌ها براي عملكرد تك بوته در كرج نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي Clark curly pubesce، GH 66-6-14، Seedmakers 1E،Delmar  داراي بيشترين عملكرد دانه در بوته به ترتيب 57/28، 51/28، 43/6 و 37/07 گرم بودند. نتايج تجزيه خوشه نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي مورد ارزيابي براي كليه صفات مورد ارزيابي به چهار گروه تقسيم‌بندي شدند كه گروه 1، 2، 3 و 4 به ترتيب شامل 23، 49، 8 و 9 ژنوتيپ بودند. نتيجه‌گيري: ژنوتيپ هاي GH 66614،  Valder، GH 6666، Seedmakers 1E، Lee late  و Clark curly pubesce از نظر صفات عملكرد و اجزاي آن نسبت به شاهدها برتري داشتند و مي‌توانند اين قابليت را داشته باشند كه در برنامه‌هاي اصلاحي مورد استفاده قرار گيرند.