گزينش چندصفتي در هيبريدهاي آفتابگردان با استفاده از باي‌پلات‌هاي دوگانه و سه گانه

مقدمه و هدف: انتخاب ژنوتيپ‌هاي پرمحصول در آفتابگردان از اهميت بالايي برخوردار است. بنابراين هدف از اين مطالعه، بررسي روابط متقابل ميان صفات مختلف و انتخاب بهترين هيبريدهاي آفتابگردان بود. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه، تعداد يازده هيبريد جديد به همراه چهار رقم گلسا، قاسم، شمس و فرخ در ايستگاه تحقيقات كشاورزي كرمانشاه در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در دو سال زراعي (1398 و 1399) ارزيابي شدند. صفات فنولوژيكي، ريخت شناسي و عملكرد و اجزاي عملكرد شامل روز تا گلدهي، روز تا رسيدگي، ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و عملكرد دانه مورد اندازه‌گيري قرار گرفتند. در اين پژوهش براي مطالعه روابط متقابل ميان صفات مختلف و انتخاب بهترين هيبريد‌هاي آفتابگردان از روش‌هاي باي‌پلات ژنوتيپ×صفت (GT) و باي‌پلات ژنوتيپ×عملكرد×صفت (GYT) استفاده شد. يافته‌ها: براساس نمايش چندضلعي باي‌پلات GT، ژنوتيپ‌هاي شماره 4 و 11 مطلوب‌ترين و مناسب‌ترين ژنوتيپ‌ها‌‌ براي عملكرد دانه بودند. نمايش برداري باي‌پلات GT، همبستگي بالايي بين عملكرد دانه با قطر ساقه، ارتفاع بوته و تعداد دانه در طبق نشان داد. براساس نمايش مختصات تستر متوسط (ATC) باي‌پلات GYT، ژنوتيپ‌هاي شماره 5، 3 و 4 بهعنوان بهترين و ژنوتيپ‌هاي شماره 7، 13 و 6 به عنوان ضعيف‌ترين ژنوتيپ‌ها از نظر كليه تركيبات مثبت عملكردصفت شناخته شدند. با توجه به نتايج، همبستگي مثبت معني‌داري بين صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسي در تركيب با عملكرد دانه مشاهده شد. بنابراين به نظر مي‌رسد كه صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسي مي‌توانند به عنوان معيارهاي مناسب براي انتخاب در افزايش عملكرد دانه آفتابگردان مورد استفاده قرار گيرند. نتيجه‌گيري: به طور كلي نتايج نشان داد كه هيبريد‌هاي شماره 5، 3 و 4 به‌عنوان هيبريد‌هاي برتر از نظر عملكرد دانه و ساير صفات زراعي شناخته شدند و قابليت ورود به آزمايش‌هاي تحقيقيترويجي به‌منظور معرفي رقم جديد براي كشت در منطقه كرمانشاه را دارند. همچنين صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسي مي‌توانند به‌عنوان شاخص‌هاي مناسب در برنامه‌هاي اصلاحي براي انتخاب ژنوتيپ‌هاي با عملكرد بالا در آفتابگردان مورد استفاده قرار گيرند.