گزينش اكوتيپ‌ هاي جغجغك (Vaccaria hispanica) بر اساس صفات زراعي تحت رژيم‌هاي مختلف آبياري

مقدمه و هدف: جغجغك، به دليل داشتن تري‏ترپنوئيدهاي ساپونيني از پتانسيل زيادي براي توليد محصولات دارويي برخوردار است. هدف از اين آزمايش بررسي اكوتيپ‌هاي مختلف جغجغك در شرايط تنش خشكي و گزينش اكوتيپ(‌هاي) متحمل آن بر اساس صفات زراعي با استفاده از شاخص‌هاي گزينشي تحت رژيم هاي مختلف آبياري بود. مواد و روش‌ها: اين آزمايش به‌صورت كرت هاي خردشده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال 1399 در اراضي شركت توليد بذر قزل مغان در پارس آباد انجام پذيرفت. كرت هاي اصلي به سه تيمار دور آبياري 7 روز (عدم تنش)، 10 روز (تنش ملايم) و 14روز (تنش شديد) و كرت‌هاي فرعي به هشت اكوتيپ جغجغك بومي شمال ‌غرب كشور اختصاص داده شد. يافته‌ها: نتايج تجزيه واريانس نشان داد اثر تنش خشكي در تمامي صفات مورد مطالعه و اثر اكوتيپ در مورد همه صفات غير از وزن دانه در بوته معني دار بود. همچنين اثر متقابل آنها در اكثر صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه، وزن دانه در بوته، تعداد كپسول پر و توخالي، وزن كاه، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيكي و شاخص برداشت معني‌دار و براي درصد كپسول پر، زيست توده گياهي و وزن هزار دانه معني دار نشد. اكوتيپ E7 در شرايط نرمال بيشترين ارتفاع بوته، تعداد شاخه، تعداد كپسول پر، وزن دانه در بوته، اما در شرايط تنش شديد كمترين ارتفاع، تعداد شاخه تعداد كپسول پر و پوك، وزن دانه در بوته، وزن هزار دانه، كاه و دانه در واحد سطح را داشت و حساس ترين اكوتيپ به تنش خشكي بود. اكوتيپ E6 كمترين كاهش را در ارتفاع بوته، تعداد شاخه، وزن دانه در بوته، كاه و دانه در واحد سطح و شاخص برداشت در حالت تنش داشت و متحمل ترين اكوتيپ به تنش خشكي به شمار آمد. برآورد شاخص انتخاب ژنوتيپ ايده‌آل (SIIG) و شاخص فاصله چند متغيره از ژنوتيپ ايده‌آل (MGIDI) براي اكوتيپ‌هاي مختلف نشان داد كه اكوتيپ E6 با داشتن بيشترين مقدار SIIG و كمترين مقدار MGIDI در هر سه شرايط تنش، متحمل‌ترين اكوتيپ بود و اكوتيپ‌هاي E8 و E3 در رتبه بعدي قرار داشتند و جزو اكوتيپ‌هاي با تحمل تنش خشكي نسبتاً بالا دسته‌بندي شدند. همچنين در هر دو شرايط تنش متوسط و شديد اكوتيپ‌ E7 با داشتن كمترين مقدار SIIG و بيشترين مقدار MGIDI حساسيت بالايي به تنش خشكي نشان داد. نتيجه‌گيري: در كل اكوتيپ E6 هم در شرايط نرمال و هم در شرايط تنش، اكوتيپي مطلوب و جزو اكوتيپ‌هاي با تحمل تنش خشكي بالا بود. همچنين در هر دو شرايط تنش متوسط و  شديد اكوتيپ‌ E7 حساسيت بالايي به تنش خشكي نشان داد.