بهره‌ گيري از روش‌هاي پارامتري تك متغيره و ناپارامتري در تجزيه پايداري عملكرد قند هيبريدهاي چغندرقند (Beta vulgaris L.)

مقدمه و هدف: قند يك ماده مقوي است كه سبب توليد بخش اعظمي از انرژي در جيره غذايي جمعيت كره زمين مي‌شود. جايگاه چغندرقند در تأمين بخشي از قند مورد نياز جامعه بشري بر كسي پوشيده نيست. با توجه به نياز جامعه، اصلاح هيبريدهاي چغندرقندي كه به لحاظ كمي و كيفي از مقادير قند بالايي برخوردارند، يك امر اجتناب‌ناپذير است. در اين ميان علاوه بر ژنتيك گياه و عوامل محيطي، برهمكنش ميان ژنوتيپ محيط با تأثير بر جنبه‌هاي مختلف فرآيندهاي گياهي، نهايتاً عدم يكنواختي عملكرد در شرايط محيطي مختلف را باعث مي‌شود. از اين‌رو، مطالعه حاضر با هدف بررسي تأثير برهمكنش ژنوتيپ محيط بر پايداري هيبريدهاي مختلف چغندرقند در شرايط محيطي متفاوت به مرحله اجرا درآمد. مواد و روش‌ها: تعداد 155 هيبريد چغندرقند، در نتيجه تلاقي ميان 155 لاين اينبرد با سينگل كراس نرعقيم منوژرم تجاري تحت كد 7112×SB36 حاصل شد. هيبريدهاي منوژرم در قالب طرح آماري مقايسه عملكرد مقدماتي (آگمنت) به همراه يك شاهد داخلي (سينا) و چهار شاهد خارجي (نووودورا، مودكس، لوريكوئيت و پيرولا) در هفت منطقه خوي، شيراز، كرج، كرمانشاه، مشهد، مياندوآب و همدان در سال 1399 كشت شدند. پس از برداشت محصول و برآورد عملكرد قند مربوط به هر يك از هيبريدهاي آزمايشي، تجزيه پايداري ويژگي مذكور با به‌كارگيري روش‌هاي پارامتري تك متغيره و ناپارامتري انجام شد. يافته‌ها: تجزيه پايداري عملكرد قند هيبريدها بر اساس آماره‌هاي پارامتري ضريب تغييرات محيطي هيبريد‌هاي 146، 139 و 47، اكووالانس ريك هيبريدهاي 6 و 18، ضريب رگرسيوني فينلي و ويلكينسون هيبريدهاي 126 و 100، ضريب تبيين پنتوس هيبريدهاي 52، 119، 104، 6 و 59 و مدل رگرسيوني پركينز و جينكز هيبريدهاي 8 و 143 را به‌عنوان پايدارترين هيبريدها معرفي كردند. آماره‌هاي ناپارامتري مجموع رتبه كنگ هيبريد 96 و رقم لوريكوئيت، معيار بيشينه فاكس رقم پيرولا، معيارهاي هان هيبريدهاي 96 و 18 و رقم لوريكوئيت و معيارهاي تنارازو هيبريدهاي 18، 6، 63 و 127 و رقم سينا را تحت عنوان ژنوتيپ‌هايي كه از پايداري مناسبي برخوردارند، معرفي نمودند. نتيجه‌گيري: نتايج به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر، حاكي از اين بود كه برهمكنش - ژنوتيپ محيط، ويژگي‌هاي كمي و كيفي عملكرد قند هيبريدهاي چغندرقند را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد، لذا هنگام اصلاح هيبريدهاي جديد بايد اين موضوع مد نظر قرار گيرد؛ زيرا برآورد برهمكنش - ژنوتيپ محيط اين امكان را فراهم مي‌نمايد تا در خصوص اصلاح براي سازگاري عمومي يا خصوصي كه بستگي به ثبات و پايداري عملكرد در يك دامنه محدود يا گسترده‌اي از شرايط محيطي دارد، تصميم‌گيري شود و گام مؤثري در جهت توسعه ارقام حائز پايداري و سازگاري با محيط هاي هدف طي گردد.