شناسائي منابع ژنتيكي مقاومت به بيماري بذرزاد لكه قهوه‌اي نواري جو (Pyneophera graminea Ito Kurib)

مقدمه و هدف: بيماري لكه قهوه‌اي نواري با عامل قارچي Pyneophera graminea  از بيماري‌هاي مهم بذرزاد جو در ايران مي‌باشد كه در چند سال اخير در مناطق مهم توليد جو به‌ويژه استان خراسان رضوي گسترش يافته است. اين بيماري باعث تشكيل نوارهاي طولي قهوه‌اي رنگ نكروزه شده بر روي برگ مي‌گردد و گياهان آلوده قادر به تشكيل سنبله نيستند و يا سنبله‌ها عقيم بوده و بذور بدست آمده پوك و چروكيده هستند. هدف از اين مطالعه، ارزيابي مقاومت ارقام تجاري داخلي (23 رقم)، ژنوتيپ‌هاي اميدبخش كانديداي معرفي (23 ژنوتيپ) و تعدادي از منابع ژنتيكي خارجي (30 رقم)  معرفي شده در منابع معتبر علمي نسبت به بيماري لكه قهوه‌اي نواري است. مواد و روش ها: در اين تحقيق مقاومت 23 رقم تجاري و 23 لاين اميد بخش به همراه 30 رقم منابع مقاومت خارجي را  نسبت به بيماري لكه قهوه‌اي نواري به همراه شش صفت مورفولوژيكي شامل تعداد روز تا گلدهي، ارتفاع گياه، تعداد بذر در سنبله، وزن هزار دانه، تعداد رديف در سنبله و تعداد روز تا رسيدگي در قالب طرح آزمايشي بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در مرحله گياه كامل طي دو سال زراعي (97-1396 و 98-1397) در ايستگاه تحقيقات طرق (مشهد) مورد بررسي قرار گرفت. آلودگي گياهان به صورت طبيعي صورت گرفت. مقاومت ژنوتيپ‌ها به روش دلوگو براساس ميزان درصد گياهان آلوده ارزيابي شد و همچنين اجزاي واريانس، وراثت‌پذيري عمومي، ضرايب تغييرات ژنتيكي و فنوتيپي SPSS محاسبه گرديد. نتايج: نتايج تجزيه واريانس مركب دو سال مطالعه، تنوع قابل توجهي را در بين ژنوتيپ‌ها از نظر تمام صفات نشان داد. بالاترين ضريب تنوع ژنتيكي براي صفات تعداد رديف در سنبله و تعداد بذر در سنبله و پايين ترين ضريب ژنتيكي در تعداد روز تا گلدهي مشاهده گرديد. براي اكثر صفات وراثت‌پذيري عمومي بالاي 90 درصد برآورد گرديد. بين اكثر صفات همبستگي مثبت مشاهده گرديد. ميزان درصد آلودگي به بيماري در سال اول بين صفر تا 54/5 درصد و در سال دوم بين يك تا 64/5 درصد متغير بود. در سال دوم ميزان آلودگي بيشتر بوده به طوري كه گياه بدون آلودگي اصلا مشاهده نشد و ميزان درصد آلودگي از 64/5 درصد متغير بود. همچنين به طور مياينگين در دو سال 22 ژنوتيپ كاملا مقاوم، چهار ژنوتيپ مقاوم، 13 ژنوتيپ نيمه مقاوم و هشت ژنوتيپ حساس مشاهده گرديد نتيجه گيري: به‌طور كلي ژنوتيپ‌هاي دو رديفه نسبت به ژنوتيپ‌هاي شش رديفه از سطح مقاومت بالاتري نسبت به بيماري لكه قهوه‌اي نواري برخوردار بودند. همچنين، تعدادي از ارقام تجاري از جمله والفجر، دشت، بهمن، به‌رخ و نيك نسبت به اين بيماري مقاوم يا نيمه مقاوم بوده‌اند.