ارزيابي صفات مرتبط با كيفيت دانه لاين هاي F5 گندم تحت شرايط تنش خشكي انتهاي فصل

مقدمه و هدف: تنش خشكي شايع ترين و مهمترين عامل محدود كننده رشد و توليد گياهان زراعي است. با توجه به معضل كمبود بارندگي يا خشكسالي هاي پياپي سال هاي اخير در ايران و در نتيجه كمبود آب آبياري در كشت گندم، آگاهي از روابط صفات مرتبط با كيفيت دانه با عملكرد دانه در شرايط تنش خشكي براي شناسايي لاين هاي متحمل به خشكي حائز اهميت است.  بنابراين مطالعه حاضر به ارزيابي تاثير تنش خشكي بر كيفيت دانه 104 لاين F5 حاصل از تلاقي دو رقم گندم نان (برات × نوگال) پرداخته است. مواد و روش ها: به منظور مطالعه تاثير تنش خشكي بر صفات مرتبط با كيفيت دانه گندم 104 لاين F5، در دو شرايط تنش خشكي و معمول (شاهد) در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 1400-1399 ارزيابي شدند. صفات عملكرد دانه، عملكرد پروتئين دانه، سختي دانه، عدد زلني، محتواي پروتئين، حجم نان، محتواي گلوتن و شاخص گلوتن مورد مطالعه قرار گرفتند. يافته ها: نتايج تجزيه واريانس صفات در دو شرايط محيطي تنش و معمول، حاكي از وجود تنوع ژنتيكي معني دار در لاين هاي مورد بررسي براي اين صفات بود. ضمن اينكه تاثير تنش و اثر متقابل لاين× تنش بر همه صفات مورد مطالعه معني دار بود. مقايسه ميانگين صفات در لاين ها نشان داد كه صفات كيفي گندم نان تحت شرايط تنش خشكي به دليل افزايش ميزان پروتئين و سختي دانه بهبود يافته است. لاين هاي 10، 52، 54، 68 و 71 با 13 درصد در شرايط معمول و لاين هاي 10، 28، 32، 61 و 93 با 14 درصد در شرايط تنش خشكي بيشترين محتواي پروتئين دانه را دارا بودند. اگرچه تنش خشكي موجب محدود شدن رشد و در نتيجه عملكرد دانه گرديد اما در مقابل با كاهش غلظت مواد تشكيل دهنده دانه موجب افزايش محتواي پروتئين، محتواي گلوتن، شاخص گلوتن و عدد زلني گرديد. از طرف ديگر محتواي پروتئين دانه همبستگي مثبت و معني داري با عدد زلني و ميزان جذب آب در هر دو شرايط محيطي نشان داد. نتيجه گيري: بطوركلي مي توان نتيجه گيري كرد كه در درجه اول گزينش لاين هاي گندم براي كيفيت دانه بايد بطور جداگانه در هر كدام از محيط هاي تنش خشكي و معمول انجام گيرد و در درجه دوم كيفيت دانه لاين هاي گندم در شرايط تنش خشكي برتر از شرايط معمول مي باشد.