پيش آگاهي همه‌گيري بيماري زنگ زرد گندم ديم در استان كرمانشاه

اين پژوهش با هدف پيش‌آگاهي همه‌گيري زنگ زرد، گندم‏زارهاي ديم درچهار پهنه‌ي كانون آلودگي به اين بيماري در شهرستان‌هاي سرپل‌ذهاب و گيلان‌غرب (گرمسيري) و اسلام‌‌آباد غرب و ماهيدشت (معتدل) استان كرمانشاه در سال‌هاي  97-1388 انجام شد و به‌منظور ارزيابي همبستگي داده‌هاي هواشناسي با رخداد همه‏گيري، ويژگي‌هاي زمينه‌ساز گسترش بيماري شناسايي و پايش شد. بيماري در سال‌هاي 91-1390 و 96-1395 و 97-1396 بدون بروز هيچ‌گونه جوش زنگ زرد در كانون‌هاي آلودگي استان، سال‌هاي 90-1389 و 92-1391 و 9313-92 و 94-1393 با آلودگي پايين و پراكنده، و سال‌هاي 89-1388 و 95-1394 با آلودگي بالا همه‌گير شد. آزمون آماري تجزيه به مؤلفه اصلي (Principal component analysis) داده‌هاي هواشناسي و پايش بيماري در اين دوره ده ساله نشان ‌داد كه شمار روزهاي باراني از مهر تا ارديبهشت‌، دوره‌هاي دربرگيرنده روزهاي پياپي با دماي كمينه‌ي 9-6 درجه سلسيوس و نم بالاي 60 درصد و بلندترين دوره روزانه با اين ويژگي، ميانگين بيشينه درصد نم بهمن‌ماه و ميانگين كمينه دماي اسفندماه برترين نشانگرهاي رخداد همه‌گيري زنگ زرد در هر چهار پهنه‌ي مورد بررسي بودند. دو ويژگي روزهاي يخبنداني و روزهاي با دماي كمينه‌ي زير10 درجه سلسيوس برترين نشانگرهاي پيش‌بيني زمان بروز بيماري بودند. همخواني اين يافته‌ها با مدل رگرسيون ترتيبي برازش شده نشان داد كه پيش‌بيني سال همه‌گيري زنگ زرد در استان كرمانشاه و زمان بروز بيماري در ديم‌زارهاي هر پهنه با كمك اين شناسه‌هاي كليدي در پايان اسفندماه هر سال انجام‌پذير است. سپس كارآيي مدل برازش شده در پيش‌بيني صحيح، از نبود رخداد بيماري زنگ زرد در سال 1396 و آلودگي پايين در سال 1397 راستي‌آزمايي گرديد.