حمايت از آزادي دين: در پرتو تأمين زيست صادقانه و نفي از خودبيگانگي

دو رويكرد اصلي و متداول در ارتباط با حمايت از آزادي دين در قوانين و به تبع آن آزادي دين در نظريه سياسي ارائه شده‌ است. (1) رويكرد امكان بديل كه استدلال مي‌كند، آزادي دين را مي‌توان با مفاهيم بديل به‌طور قابل قبولي تبيين و جايگزين نموده و آزادي دين را ذيل عنوان عمومي‌تر آزادي وجدان حمايت مي‌نمايند. (2) رويكرد امتناع بديل كه استدلال مي‌كند، مفهوم دين بايد به‌نحو صريح و متمايز در قوانين و مقررات موضوعه به‌معناي خاص حمايت شود. البته اين رويكرد ضمن پذيرش دلالت واژگان دين بر طيف وسيعي از مفاهيم مشابه؛ دين را قابل جايگزيني با مفاهيم بديل مشابه نمي‌داند. در اين نوشتار پس از تبيين مدعا و نتايج هر دو رويكرد و استدلال بر عدم كارآمدي و عدم كفايت آن‌ها در نظريه و كاربرد، رويكردي ارائه مي‌گردد كه مي‌تواند در مواجهه با انتقادات موجود، وضعيت نظري استوارتر و كارآمدي عملي مطلوب‌تري را ارائه دهد. رويكردي كه با نام رويكرد تلفيقي شناخته شده و اين نوشتار با استفاده از مفهوم «صدق مخبري» و رويكرد «بهره‌مندي از ابزار مقتضي» سعي در بهبود و توسعه آن دارد.