سياست عرب‌هاي مسلمان در استقبال از راهبرد مصالحه با اشراف ايراني

بررسي اخبار فتوح، حاكي از آن است كه فرماندهان سپاه عرب‌‌هاي مسلمان در بيش‌تر مواقع ترجيح مي‌دادند تسلط بر سرزمين ايران را به‌جاي جنگ از طريقِ عقد قراردادهاي صلح‌آميز به دست آورند. بدين‌جهت، به شكل‌هاي مختلف به اشراف ايراني و رعاياي آنان با وجود داشتن سابقۀ جنگي و حتي نقض پيمان و شورش، امان مي‌دادند و پاي ميز مذاكره با آنان مي‌نشستند. با توجه به تكرار اين سياست، اين پرسش‌ مطرح مي‌شود كه چه انگيزه‌هايي در ترغيب نخبگان سياسي‌نظامي عرب به در پيش گرفتن راهبرد مصالحه و سازش با اشراف ايراني وجود داشت؟ هرچند رويداد بزرگ فتح ايران توسط عرب‌هاي مسلمان از زواياي گوناگون مورد بحث و تحليل تاريخ‌پژوهان قرار گرفته است؛ اما تاكنون پژوهشي جامع و مستقلي در پاسخ به پرسش موردنظر، صورت نگرفته است. لذا در جستار حاضر، تلاش بر آن است تا با تكيه بر منابع دست‌اول و با استفاده از رويكردي تاريخي و روشِ تحليلي‌توصيفي به پرسش‌ مذكور، پاسخ داده شود. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه عواملي همچون تسهيل پيشروي سپاهيان عرب در سرزمين ايران با مساعدت‌هاي حكام محلي، كاهش مقاومت‌ها و اعتراضات در نواحي مختلف ايران با استفاده از نفوذ قومي و اعتبار خاندان‌هاي بزرگ محلي، استفاده از نيروي نظامي اشراف ايراني در درگيري‌هاي داخلي قبايل عرب، استفاده از دانش و تجارب ديوان‌سالاران و دهقانان ايراني در اداره نواحي متصرفي، در انعقاد عقد قراردادهاي صلح‌آميز و استقبال نخبگان سياسي‌نظامي عرب‌ها از راهبرد مصالحه و سازش اشراف ايراني در فتح سرزمين ايران مؤثر بوده است.