اولويت‌بندي زيرحوضه‌هاي آبخيز رود زرد استان خوزستان از نظر حساسيت به فرسايش خاك با استفاده از روش‌هاي تصميم‌گيري چندمعياره

فرسايش خاك يكي از مهم ترين مشكلات حوضه هاي آبخيز در جهان و از موانع اصلي دستيابي به توسعه پايدار در كشاورزي و استفاده از منابع طبيعي است. شناسايي و اولويت بندي مناطق حساس به فرسايش خاك به منظور اجراي عمليات حفاظت آب و خاك و مديريت منابع طبيعي در حوضه هاي آبخيز ضروري است. در اين پژوهش به اولويت‌بندي خطر فرسايش خاك در 12 زيرحوضه آبخيز رود زرد در سال 1400 با استفاده از آناليز پارامترهاي مورفومتري و روش‌هاي تصميم‌گيري چندمعياره پرداخته شده است. در اين راستا 11 پارامتر مورفومتري محاسبه و وزن آنها با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي به‌دست آمد. عمليات اولويت‌بندي با استفاده از روش‌هاي TOPSIS، VIKOR و SAW انجام و نتايج آن با استفاده از روش هاي ميانگين رتبه اي، كاپلند و بردا تلفيق و درنهايت اولويت بندي نهايي با مقدار فرسايش ويژه زيرحوضه‌ها در مدل MPSIAC مقايسه و ضريب همبستگي رتبه‌اي اسپيرمن بين آنها برآورد شد. بر اساس نتايج، پارامترهاي خطي بافت زهكشي، تراكم زهكشي و فراواني آبراهه به‌ترتيب با وزن 0/161، 0/158 و 0/146 بيشترين تأثير و در مقابل پارامترهاي شكلي ضريب شكل، نسبت كشيدگي و ضريب گردي به‌ترتيب با وزن 0/049، 0/036 و 0/026 كمترين تأثير را در فرسايش‌پذيري زيرحوضه‌ها داشتند. ضريب همبستگي رتبه‌اي اسپيرمن بين اولويت‌بندي نهايي و مدل MPSIAC، به ميزان 0/8 به‌دست آمد (p value 0.01). نتايج اولويت‌بندي نشان داد كه زيرحوضه‌هاي R11، R12 و R10 با مساحت 83/191 كيلومتر مربع، به‌دليل مقدار زياد پارامترهاي خطي، مقدار كم پارامترهاي شكلي، ساختار زمين‌شناسي حساس به فرسايش و پوشش گياهي ضعيف در اولويت اول تا سوم و در طبقه خيلي حساس به فرسايش خاك قرار دارند و براي اجراي اقدامات مديريتي و عمليات آبخيزداري در اولويت هستند. نتايج كلي پژوهش نشان داد كه روش‌هاي تصميم‌گيري چندمعياره و آناليز مورفومتري ابزاري مناسب براي شناسايي مناطق حساس به فرسايش خاك هستند.