ارزيابي نظام‌مند و فراتحليل خطر، پتانسيل سمّيت و خطرات سرطان‌زايي و غير سرطان‌زايي عناصر بالقوه سمّي در خاك شهر اراك

حضور صنايع و نزديكي آنها به مراكز مسكوني در شهر اراك و آلودگي ناشي از عناصر بالقوه سمّي (PTEs= Potentially toxic elements) تهديد جدي براي سلامتي انسان و موجودات زنده در اين منطقه محسوب مي‌شود. در اين ميان آلودگي خاك به PTEs يكي از چالش‌هاي مطرح شده در اين منطقه است و مطالعات متنوعي در اين زمينه انجام شده است. مطالعات فراتحليل، ارزيابي جامع از نتايج موجود در يك موضوع ارائه مي‌دهند. در بررسي حاضر نتايج مطالعات آلودگي خاك به PTEs در دوره 11 ساله (2009 تا 2020) در شهر اراك مورد تحليل قرار گرفت. در اين بررسي خطر، پتانسيل سمّيت و خطرات سرطان‌زايي و غير سرطان‌زايي PETs به كمك شاخص‌ها و روابط رياضي ارزيابي شد. بر اساس نتايج حاصل از شاخص‌هاي آلودگي، خاك منطقه مورد مطالعه از نظر PETs شامل Zn، Cd، Cr، Ni، As، Pb، Cu و Hg در طبقه آلوده و بسيار آلوده قرار داشت. خطر اكولوژيك PETs در منطقه قابل توجه بوده و خاك منطقه از نظر پتانسيل سمّيت PETs داراي سمّيت حاد برآورد شد. سهم كادميوم، آرسنيك و جيوه به‌ترتيب 49/3، 23/2 و 18/3 درصد از خطر اكولوژيك منطقه و نيكل، كروم و آرسنيك به‌ترتيب 34/7، 23/03 و 22/07 درصد از پتانسيل سمّيت PETs در خاك منطقه برآورد شد. آرسنيك، نيكل و كروم بيشترين خطر سرطان‌زايي براي كودكان از هر دو مسير بلع و تنفس را داشته و در مورد بزرگسالان كروم، آرسنيك و نيكل بيشترين خطر سرطان‌زايي را از مسير تنفس داشتند. با توجه به نتايج به‌دست آمده از مطالعات صورت گرفته، نگران‌كننده‌ترين PETs در منطقه مورد مطالعه شامل As، Cd و Pb و مهم‌ترين منشأ انتشار آنها در شهر اراك منابع انسان زاد و صنايع هستند.