اسم‌هاي خاص «باد» در مثنوي معنوي

مثنوي معنوي به‌عنوان برجسته‌ترين منظومۀ عرفاني ادب پارسي و يكي از آثار شاخص دورۀ سبك عراقي، واژگان عربي فراوان دارد. بسامد بالاي لغات تازي در اين اثر به‌گونه‌اي است كه بايد آن را از مختصات سبكي و مؤلفه‌هاي زبان شعري مولانا در مثنوي دانست. مولانا با شناختي كه از ظرفيت‌هاي معنايي واژگان عربي دارد، از آن‌ها براي خلق و بيان معاني عرفاني و اخلاقي متعدد بهرۀ بسيار جسته و بدين طريق كمبود واژه‌هاي فارسي در زمينۀ بيان انديشه‌هاي گوناگون و والاي خود را جبران نموده است. «باد»، يكي از واژه‌هاي مثنوي است كه از رهگذر نگاه خاص مولانا به عناصر طبيعت و استفاده حداكثري از آن‌ها در آفرينش معاني عرفاني و اخلاقي، بسامد بالايي پيدا كرده و اسامي خاص متعددي نيز براي آن به كار رفته است. اين پژوهش كه شيوه‌اي توصيفي تحليلي دارد و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي صورت مي‌گيرد، اسم‌هاي خاص باد در دفترهاي شش‌گانۀ مثنوي معنوي را كاويده است. دستاورد پژوهش نشانگر اين است كه مولانا در مثنوي، براي باد، 7 اسم خاص را استفاده كرده كه همگي مأخوذ از زبان عربي است. اين اسم‌ها بر حسب فراواني بيشتر، مشتمل بر صبا (18 بار)، صَرصَر (12 بار)، نسيم (8 بار)، سَموم (7 بار)، ريح (6 بار)، دَبور (5 بار) و شَمال (3 بار) است. هر كدام از اين اسامي خاص باد در مثنوي، معاني ثانوي متعدد دارند كه از ميان آن‌ها صبا با 13 و شمال با 2 معناي ثانوي، داراي بيشترين و كمترين نقش‌ها و كاركردهاي معنايي در مثنوي هستند.