روش شناسي علوم انساني اسلامي با رويكردي اجتماعي (معرفي يك الگوي مطالعه)

در مكتب اسلام در مبحث هستي‌شناسي، جهان آفريده و داراي جهت الهي است. واقعيت نيز اعم از مشهود و غيب است. ابزار شناخت و كسب معرفت انسان علاوه بر حس و عقل ابزاري، عقل نظري و قلب نيز به شمار مي‌آيد. به اين ترتيب مي‌توان گفت روش‌شناسي توليد علم در آن پيچيده‌تر از اصالت‌دادن به تجربه است. اين مقاله با توجه به ارزش‌ها و اخلاق بنيادي اسلامي به مبحث روش‌شناسي پرداخته است. يافته‌هاي تحقيق با روش مباحثه طي حدود 1000 ساعت گفت‌وگو با حدود 20 استاد مسلمان رشته‌هاي مختلف علوم انساني و علوم اسلامي دربارۀ انواع روش‌شناسي‌هاي سكولار و با مباني اسلامي به دست آمده و جمع‌بندي شده است. با توجه به انديشهٔ متفكران اسلامي در جهان هستي، موجودات داراي سه بعد زمان، مكان و جهت هستند. در مبحث معرفت‌شناسي، با اتكا به قرآن كريم ميان انديشمندان اسلامي اين توافق وجود دارد كه ابزار شناخت حس، عقل و قلب هستند.از اينجا مي‌توان نتيجه گرفت كه هر وجود يك وجه محسوس، يك وجه تعقلي و يك وجه تعلقي دارد؛ پس بايد در روش‌شناسي، براي توليد علم به مطالعۀ سه بعد گفته‌شده از هر موضوع با توجه به سه وجه ابزار شناختي آن مبادرت كرد. با ضرب كردن اين دو سه بعدِ هر وجود در يكديگر جدولي نه خانه‌اي به دست آمده است كه اوصاف موضوع و مفاهيم لازم براي بررسي يك شناخت كامل‌تر را در اختيار ما قرار مي‌دهد. از اين جدول و با توجه به مباحث صورت‌گرفته به طراحي يك الگو براي مطالعه دست يافته‌ايم كه در اين مقاله معرفي شده است.