خشكسالي و جوامع روستايي: استراتژي هاي مقابله با پيامدهاي آن (مورد مطالعه: روستاهاي مرزي شهرستان زاهدان)

وقوع خشكسالي اثرت زيادي بر معيشت خانوارهاي روستايي، به ويژه در روستاهاي مناطق مرزي كه با كمبود گزينه هاي معيشتي روبرو هستند، وارد مي سازد. براي مقابله با اين اثرات استفاده از راهبردهاي مقابله با پيامدهاي آن در مناطق روستايي ضروري است. لذا با توجه به اهميت اين موضوع، هدف پژوهش حاضر، بررسي اثرات خشكسالي بر جوامع روستايي و شناسايي راهبردهاي مقابله با پيامدهاي آن در روستاهاي مرزي شهرستان زاهدان است. تحقيق حاضر از نظر هدف، كاربردي و روش انجام تركيبي (كمي و كيفي) است. ابزار گردآوري داده ها و اطلاعات پرسش نامه، مشاهد و مصاحبه با كشاورزان و روستاييان بوده است.جامعه آماري مربوط به خانوارهاي روستايي بخش مركزي شهرستان زاهدان (10278 خانوار) است كه با استفاده از نمونه گيري سهميه اي و تصادفي ساده 380 خانوار به عنوان نمونه اول انتخاب شد. براي تحليل داده هاي كمي از آزمون اكتشافي جوهانسون استفاده شد. براي بررسي و تحليل هاي كيفي از مصاحبه اكتشافي استفاده شد. نتايج نشان داد كه خشكسالي در روستاهاي شهرستان زاهدان بيشترين اثر را بر كاهش منابع آب، سطح زير كشت، اشتغال، درآمد، فقر روستايي، تعداد دام يا توليدات دامي، مهاجرت‌هاي روستايي، از بين رفتن پوشش گياهي، فرسايش و شوري خاك و كاهش قيمت زمين و اراضي داشته است. نتايج در زمينه وضعيت استفاده از شيوه هاي مقابله اي در بين كشاورزان منطقه نشان داد كه وضعيت استفاده از اين اقدامات چندان مناسب نمي باشد و بيش از نيمي از كشاورزان از اين روش ها استفاده نمي كنند. با اين حال برخي از كشاورزان از روش هايي كه نسبتا ساده و كم هزينه كه نياز به تخصص بالايي ندارد و با ويژگي هاي روستاهاي مرزي سازگاري بيشتري دارد استفاده كرده اند. از نظر كشاورزان اقداماتي چون قاچاق سوخت و كالا، ترك روستا و مهاجرت به شهر، پرداختن به مشاغل غيركشاورزي، كف زني و يا لاي روبي قنات و تغذيه دستي دام ها به عنوان مهم ترين روش هاي سازگاري با خشكسالي و كاهش اثرات آن بوده اند.