مطالعۀ درك معنايي كشاورزان از تغيير اقليم در واحدهاي بهره‌برداري كوچك‌مقياس در استان همدان

در سال‌هاي اخير، تغيير اقليم، تأثيرات عميق و بسياري بر محيط روستا و به‌ويژه كشاورزان كوچك‌مقياس گذاشته است و سبب شده واحدهاي بهره‌برداري كوچك‌مقياس آسيب بيشتري ببينند. اين مسئله به كاهش توليدات كشاورزي، به‌خطر‌انداختن معيشت و رفاه كشاورزان كوچك‌مقياس، و درنهايت كاهش سازگاري واحدهاي بهره‌برداري كوچك‌مقياس انجاميده است. اين تحقيق با هدف بررسي ادراك كشاورزان كوچك‌مقياس (با سطح زيركشت تا ده هكتار) از تغيير اقليم، بررسي تجربۀ زيسته و درك معنايي آن‌ها از تغيير اقليم در واحدهاي بهره‌برداري كوچك‌مقياس در استان همدان انجام شد. همچنين شيوۀ مديريت اين پديده با به‌كارگيري روش تحقيق پديدارشناسي به اجرا درآمد. بدين‌منظور تعدادي سؤال در قالب مصاحبۀ نيمه‌ساختارمند و ژرفانگر تنظيم شد و با به‌كارگيري روش كلايزي و نمونه‌گيري هدفمند از نوع حداكثر واريانس، با سي نفر از كشاورزان مصاحبه به‌عمل ‌آمد و درنهايت داده‌ها گردآوري و تحليل شدند. يافته‌ها نشان داد بيشتر كشاورزان وقوع پديدۀ تغيير اقليم را درك كرده‌اند و آن را با شاخص‌هاي مختلفي مانند كاهش بارندگي، بحران در ذخاير آب‌هاي زيرزميني، افزايش بارش‌هاي سيل‌آسا، افزايش درجه‌حرارت و جابه‌جايي فصول مي‌شناسند. از ديدگاه آن‌ها وقوع بحران كم‌آبي در سطح مزرعه، مهم‌ترين نشانۀ تغيير اقليم است. كشاورزان شركت‌كننده در اين مطالعه، كاهش كميت و كيفيت توليدات كشاورزي، گسترش بحران كم‌آبي، شيوع آفات، بيماري‌ها و علف‌هاي هرز در مزرعه، سرمازدگي محصول، افزايش مصرف نهاده‌هاي شيميايي براي جبران خسارت آفات يا بهبود حاصلخيزي خاك و افزايش هزينۀ توليد را مهم‌ترين پيامدهاي منفي تغيير اقليم دانستند كه مديريت مزارع، آن‌ها را با مشكلات جدي مواجه ساخته است. طبق يافته‌هاي اين مطالعه، كشاورزان رفتارهاي پيشگيرانه و واكنشي، و عدم واكنش براي مقابله با پيامدهاي تغيير اقليم از خود نشان مي‌دهند. مهم‌ترين اقدامات مورد توجه كشاورزان براي مقابله با تغيير اقليم، بهينه‌سازي مديريت آب در سطح مزرعه، ايجاد تنوع در معيشت كشاورزان، تغيير الگوي كشت، تغيير الگوي دامداري و شيوۀ مديريت آن، و توسعۀ خدمات ترويجي و مشاورۀ كارشناسي بود.