اقتصاد آشغال و جهان عاطفي رنج: مردم‌‌نگاري تهي‌دستان حاشيه‌‌نشين تبريز

در اين مقاله، با توسل به مردم‌‌شناسي عواطف مي‌‌خواهم حيات عاطفي و فرهنگ احساسات مردمان تهي‌‌دست قُپانلار محله قُپانلار در تبريز را در بسترهاي بزرگ‌‌تر جمعي قرار بدهم و بفهمم. اقتصاد پررونق آشغال و ضايعات در چند سال اخير در محله، پيوندهاي جمعي جديدي را خلق كرده كه در آن تجربه هرروزه افراد، خانواده‌‌ها و اجتماع محلي تحت تأثير قرار گرفته است. اين اقتصاد، جامعه مردان قُپانلار را به سه گروه تقسيم كرده است: صاحبان كارگاه‌‌هاي بزرگ انباركننده، وانت‌‌دارها و نيسان‌‌دارهاي حمل‌‌كننده، و چرخي‌‌هاي گردآورنده آشغال‌‌ها و ضايعات. بر اساس كار ميداني طولاني‌‌مدت در دو دوره پژوهشي در اين محله، به ترتيب سه و شش ماه، گردآوري داده‌‌ها را از طريق مشاهده مشاركت‌‌آميز و ساير فنون از جمله گفت‌‌وگوي غيررسمي انجام دادم. يافته‌‌ها نشان مي‌‌دهند كه جهان عاطفي اين مردمان فرودست حاشيه‌‌نشين، همزمان محل رنج كشيدن‌‌شان از چهار طريق است: 1) آن‌‌ها در گوش‌‌انداز آزاردهنده اقتصاد آشغال متعلق به خويشان و همسايگان‌‌شان مي‌‌زيند و لذا بايد امر غيرقابل تحمل را تحمل كنند. به‌‌طور خاص، زنان مي‌‌جوشند ولي خودخوري مي‌‌كنند؛ 2) مردان جواني كه شاهد پيشرفت صاحبان مغازه‌‌هاي ضايعاتي‌‌اند ديوانه مي‌‌شوند. آن‌‌ها در بن‌‌بستي فرهنگي گير كرده‌‌اند بين انتخاب شرف يا پيشرفت؛ 3) چرخي‌‌ها وقتي در محيطي بر سر سطل‌‌ها مي‌‌روند كه اكثر افراد قوم و خويش هم‌‌اند، شرمگين مي‌‌شوند؛ و 4) با شيوع اقتصاد آشغال، عواطف والدين آذربايجاني، مشهور به غيرت‌‌ورزي، به بي‌‌تفاوتي تحميل‌‌شده دگرگون مي‌‌شود. اين عواطف هرروزه آزاردهنده، عنصري اصلي‌‌اند در جامعه و فرهنگ قُپانلار قُپانلار.