فرصتها و تهديدهاي ناشي از مجازي‌شدن تعاملات استاد و دانشجو در شرايط پاندمي كوويد 19

شيوع پاندمي كوويد 19 به تغيير الگوي تعاملات استاددانشجو از حالات رويارويي به حالت مجازي منجر شده است. تغيير مذكور، فرصت‌ها و تهديدهايي براي تعاملات ايجاد كرده كه در تحقيق حاضر به اين فرصت‌ها و تهديدها پرداخته شد. روش به‌كاررفته در اين تحقيق، كيفي از نوع پديدارشناسي بود. ابزار تحقيق، مصاحبۀ عميق نيمه‌ساختاريافته و مشاهده بود. جامعۀ آماري شامل اعضاي هيئت‌علمي شهر تهران، در برخي از رشته‌هاي علوم انساني مرتبط با موضوع بود كه از اين ميان، بيست نفر به روش نمونه‌گيري هدفمند و با استفاده از راهبرد نمونه‌گيري گلوله‌برفي يا زنجيره‌اي انتخاب شدند. تجزيه و تجليل يافته‌ها نشان داد تعاملات در فضاي سايبر، به‌مثابۀ شمشير دولبه‌اي است كه هم فرصت‌آفرين و هم تهديدزا است. فضاي مذكور با ايجاد فرصت‌ها و امكانات تازه‌اي در زمينۀ مناسبات استاددانشجو فرصت‌آفريني كرده است، از جمله افزايش حجم، سرعت و تنوع انتقال داده‌ها‌ و ويژگي‌هايي مانند انعطاف‌پذيري مكاني و زماني، سهولت تعامل، همكاري و مشاركت علمي، كاهش هزينه‌هاي برقراري تعاملات، حذف سلسله‌مراتب علمي و افزايش برابري، وسعت گسترۀ مخاطبان، افزايش امكان شبكه‌سازي، افزايش فرصت‌هاي تعاملي جديد، و دريافت‌هاي علمي درون‌مرزي و برون‌مرزي. از طرفي، با چالش‌ها و تهديدهايي از جمله مشكل دسترسي به منابع علمي الكترونيكي، نداشتن آمادگي مهارتي و ذهني افراد در مواجهه با فضاي سايبر، بازتوليد شكاف ديجيتال و بي‌عدالتي آموزشي، كاهش اعتماد متقابل، امنيت و آزادي بيان، محدوديت شناخت دانشجويان خاص و مستعد، كاهش بازخوردگيري، پويايي و بلاغت تعامل، كاهش تعاملات غيررسمي و عاطفي، كاهش شور جمعي و انگيزۀ مشاركت، كاهش كنترل و نظارت، تأمل و تمركز در كلاس درس، كاهش كيفيت، عمق، استمرار و انگيزۀ تعاملات و همكاري علمي و كاهش جامعه‌پذيري در زمينۀ مناسبات مذكور همراه بوده است. درنتيجه تعاملات مجازي بايد به‌گونه‌اي مديريت شوند تا ضمن استفاده از فرصت‌هايي كه فضاي مجازي ايجاد كرده است، چالش‌هاي استفاده از آن به حداقل برسد. پيشنهاد محقق، استفاده از الگوي تركيبي از تعاملات مجازي و حضوري، به‌منظور مديريت تعاملات استاددانشجو در دورۀ شيوع كوويد 19 بود.