تحليلي بر جايگاه نمادهاي هويت ملي در كتاب‌هاي درسي ايران و افغانستان، مطالعۀ مقايسه‌اي

هويت ملي فراگيرترين و مشروع‌ترين سطح هويت در همۀ نظام‌هاي اجتماعي است. عوامل مختلفي از جمله آموزش و پرورش در شكل‌گيري اين هويت تأثيرگذارند. در اين ميان، كتاب‌هاي درسي مورد استفاده در نظام آموزشي كشورها قابل توجه هستند. زيرا محتواي كتاب‌هاي درسي از اصلي‌ترين منابعي است كه مي‌تواند در تقويت يا تضعيف هويت ملي تأثير جدي داشته باشد. در اين نوشتار با كاربست روش تحليل محتوا در چارچوبي مقايسه‌اي به‌دنبال پاسخ اين پرسش هستيم كه ابعاد متنوع مقولۀ هويت ملي در كتاب‌هاي درسي كشورهاي ايران و افغانستان از چه كيفيتي برخوردارند؟ با بررسي كتاب‌هاي سه سالۀ دورۀ آموزشي متوسطۀ اين دو كشور، تعداد 17 كتاب كه در هر دو سيستم آموزشي مشترك بودند به‌عنوان نمونۀ آماري گزينش شد. سپس ابعاد شش گانۀ هويت ملي در همۀ اين كتاب‌ها، 1703 صفحه كتاب‌هاي درسي ايران و 1452 صفحه كتاب‌هاي درسي افغانستانشناسايي و كدگذاري شدند. نتايج اين پژوهش نشان داد كه ابعاد هويت ملي در مجموعۀ متن، تصويرها و تمرين‌هاي اين كتاب‌ها در هر دو كشور به‌شكل متعادلي توزيع نشده و با وجود تأكيد بيشتر بر اين ابعاد در كتاب‌هاي دورۀ متوسطۀ ايران، در هر دو سيستم آموزشي كميت و كيفيت پردازش ابعاد هويت ملي با كم  توجهي قابل ملاحظه‌اي روبه‌رو بوده است.