بررسي گونه‌شناسي فضاهاي پر و خالي در ساختار خانه‌هاي بومي اقليم سرد؛ مطالعه موردي: تبريز

معماري بومي ايران گنجينه‌اي ارزشمند از معيارها و روش‌هاي طراحي را شكل مي‌دهد كه متناسب با ويژگي‌هاي جغرافيايي، فرهنگي، معيشتي و اقليمي، باتوجه‌به امكانات موجود شكل‌گرفته و همزيستي انسان و محيط‌زيست به‌عنوان يك رابطه دو جانبه را درك مي‌كند؛ اين در حالي است كه سرعت تغيير در بافت قديم شهرها ما را با عدم وجود اين آثار در آينده‌اي نه‌چندان دور مواجه خواهد كرد. اين امر لزوم ثبت الگوهاي اين معماري و شناخت و كشف زواياي پنهان فرمي، عملكردي و اقليمي و بوم‌گرايي مساكن بومي را بيش‌ازپيش نمايان مي‌سازد. در زماني كه عدم استفاده از تناسبات و اصول و قواعد كاربردي در ساختمان به امري عادي تبديل شده، پژوهش در حوزه معماري بومي و كشف تناسبات و اصول كاربردي و گونه‌شناسي مي‌تواند به درك بهتر فضا و دستيابي به الگوهاي طراحي كاربردي بينجامد. باتوجه‌به مغفول ماندن اقليم سرد در پژوهش‌ها، اين پژوهش قصد دارد كه با بررسي كالبدي فضاي پر و خالي مسكوني در اين اقليم، به گونه‌شناسي آن بپردازد و از اين راه مشخصه‌هاي اين معماري بررسي گردد. محدوده پژوهش خانه‌هاي بومي تبريز با قدمت قاجار تا پهلوي است. در بخش نظري با ابزار كتابخانه‌اي و با استفاده از روش توصيفي - تحليلي چهارچوب نظري ارائه و در مرحله بعد به مطالعه نمونه‌ها و برداشت و تحليل فرمي، تناسبات كالبدي و گونه‌شناسي شكلي - اقليمي فضاي پر و خالي پرداخته شده است. ابزار گردآوري اطلاعات، منابع، اسناد، كروكي و نقشه هاي خانه‌هاي بومي به روش مطالعات ميداني و تحليل فرمي يافته‌ها است. نتايج حاصل‌شده نشان مي‌دهد فضاي پر و خالي مسكوني تبريز مبتني بر اصول بوم‌گرايي بوده و همچنين وجود يك نسبت مشخص در خانه‌هاي بومي را نمايان مي‌كند. همچنين بيشترين فراواني جهت‌گيري‌ها از 10 درجه جنوب شرقي تا 20 درجه جنوب غربي و همچنين خانه‌هاي يك جبهه و دوطبقه تراكم است.