بررسي حركت شعر عاشورايي قرن معاصر از مرثيه به حماسه

زمينه و هدف: شعر عاشورايي همواره تنومندترين شاخۀ شعر ديني در ادوار مختلف بوده است. با وجود مستعد بودن مسئلۀ عاشورا براي طرح در زمينه ها و موضوعات متنوع، غالباً در اين نوع از شعر فارسي با نگاهي ماتمزده به مضامين تكراري و يكنواخت پرداخته شده، كه عوامل مختلفي از جمله شرايط سياسي و اجتماعي در آن تأثيرگذار بوده است. در قرن اخير تحولات بسياري در شعر فارسي رخ داده است هرچند شعر عاشورايي در دهه هاي ابتدايي و بويژه در دورۀ پهلوي اول با اين تحولات همراه نشد، بتدريج و محتاطانه، دگرگونيهاي بي سابقه اي را تجربه كرد. اين پژوهش ضمن بررسي محتوا و نوع نگرش شاعران به موضوعات عاشورايي در سه دورۀ پهلوي اول، پهلوي دوم و انقلاب اسلامي، به چرايي و چگونگي اين تحولات، با محوريت حركت شعر عاشورايي از مرثيه به حماسه پرداخته است. روش مطالعه : اين پژوهش به روش تحليل محتوا و با استفاده از شيوۀ كتابخانه اي در گردآوري اطلاعات انجام شده است. يافته ها: بررسي و ارزيابي اشعار عاشورايي قرن معاصر نشان ميدهد كه شعر عاشورايي در دورۀ پهلوي اول، كاملاً با مرثيه سرايي و نگاهي سراسر ماتمزده و با موضوعات محدود و تكراري همراه بوده است. در دورۀ پهلوي دوم علاوه بر حفظ موضوعات و مضامين پيشين، در مواردي نيز تغيير پيدا كرده است، اما شعر عاشورايي انقلاب اسلامي با افقهاي تازه اي روبرو شده، از تكرار گذشته فاصله گرفته و با نگاهي حماسي و معرفتگرايانه به موضوعات گستردۀ عاشورايي پرداخته است. نتيجه گيري: نتيجۀ حاصل از اين پژوهش نشان ميدهد كه ميل به حركت از مرثيه به حماسه در شعر عاشورايي، از دهۀ چهل و همزمان با ظهور گفتمان مقاومت و مبارزه و نيز رواج نو انديشيهاي ديني، آغاز و بعد از انقلاب اسلامي و بويژه با شروع جنگ تحميلي به اوج خود رسيده است.