بررسي و مقايسۀ انديشه و مفاهيم سلوكي نجم الدين كبري و نجم الدين رازي

هدف و زمينه: مفاهيم عرفاني و سلوكي در ميان سلسله هاي مختلف وجوه اشتراك و افتراق بسياري دارند. نوع انديشه و نگاه خاص عرفا به معرفت، ويژگيهاي شيخ، صفات مريد، شرايط خلوت، ذكر و اهميت آن، مشاهده و سماع، باعث بوجود آمدن سلسله هاي گوناگون شده است. در اين تحقيق معارف اشاره شده بصورت مقايسه اي بين استاد و شاگرد، نجم الدين كبري و نجم الدين رازي، با توجه به آثار آنها مورد بررسي قرار گرفته است و اعتقاداتي چون صاحب امر «كُن» و اسم اعظم بودن ولي، آداب مريدي و ارتداد مريد، و بي‌ارزش بودن خلوت بدون ذكر، مشاهدات و رنگها و دلايل مشاهده، سماع و دلايل آن در اين تحقيق بررسي شده اند. روش مطالعه: اين تحقيق به روش توصيفي- تحليلي و استفاده از مطالعات كتابخانه اي و اسنادي انجام گرفته است و محدوده و جامعۀ مورد مطالعه فوائح الجمال، آداب الصوفيه، الساير الحاير، و اصول العشره از نجم الدين كبري و مرصادالعباد، منارات السائرين، و مرموزات اسدي از نجم الدين رازي است. يافته ها: نظرات نجم الدين كبري بعلت وجود آثار بسيار موجز و ساده و مخاطب عام داشتن مورد بيمهري قرار گرفته و در سير تفكر عرفان قبل از ابن عربي و معارف ابن عربي جاي خالي آن ديده ميشود. نظريات نجم كبري داراي غور قابل توجهي است كه در ميان حكايتها پنهان مانده است. نتيجه گيري: آنچه نجم الدين كبري در مباحث عرفاني و سلوكي بيان ميكند بسيار پراكنده است و با جستار دقيق و كنار هم قرار دادن مطالب، ميتوان به بديع و عميق بودن انديشۀ وي پي برد. افكار و انديشه هاي نجم رازي اشتراكات بسياري با نجم كبري دارد اما آنجا كه پاي مباحث خانقاهي بميان مي‌آيد و يا در مباحث جنجالي خارج از فهم عوام، نجم رازي را سخني نيست.