پژوهش سبكي در ديوان گنابادي هروي

زمينه و هدف: يكي از رايجترين شيوه هاي تدقيق و ارزيابي سروده هاي شاعران، پژوهش در سبك سخنوري آنان است. موضوع اين پژوهش تحليل سبكي اشعار يافته شدۀ ميرحاج گنابادي هروي (ف923ق) از سه منظر سطح زباني، سطح فكري و سطح ادبي است. در اين مقاله كوشش شده ضمن ارزيابي سبكي اشعار شاعر، ميزان تأثر او از شاعران ديگر و نيز تأثيرگذاري بر چند شاعر بعد از خود تبيين شود و نيز اشعار راه يافتۀ شعراي ديگر به ديوان او مشخص گردد. روش مطالعه: پژوهش پيش رو، مطالعه اي است نظري كه بشيوۀ پژوهش كتابخانه اي انجام شده است. محدوده و جامعۀ مورد مطالعه، ديوان ميرحاج گنابادي هروي به تصحيح عبّاس رستاخيز است كه در انتشارات مورّخ در شهرستان قم چاپ شده است. يافته ها: گنابادي هروي شاعر شيعي است كه شعرش را در راستاي ستايش از خاندان عصمت و طهارت سروده است. مهارت او در ساختن قصايد مقدمه دار است. او به عربيگرايي بويژه در جايگاه قوافي قصايد علاقه دارد. در ديوانش از اشعار چند شاعر نامدار پيش از خود و در رأس آنان ظهير فاريابي و حافظ شيرازي متأثر شده، سروده هايش بر شعر خواجه حسين مروي، كليم كاشاني و فيض كاشاني تأثيراتي داشته است. نتيجه گيري: گنابادي هروي شاعري است مقلّد نه صاحب سبك كه در اشعارش از اسلوب شاعران سبك عراقي پيروي ميكند. مهارت او در تصويرسازيهاي تشبيهي و استعاري در مقدمه هاي قصايد است. بسبب صبغۀ ديني-مدحي شعرش و گرايشات مذهبي شيعي در آن، نشانه هايي از تأثر از شاعران شيعي سده هاي قبل در شعرش ديده ميشود. بيشترين اثرپذيري او از كلام والاي حافظ است كه شاعران سده هاي پس از او، تقليد از آن و تشبّه به آن را معيار تشخّص ميدانسته اند. توحيد باريتعالي، مدح ائمّۀ اطهار، عشق انساني، اندوه و نااميدي و بعضاً مفاهيم اخلاقي مضامين عمدۀ اشعار گنابادي هروي است.