نمود واژگاني در افعال مركب مشتق از اسم در زبان فارسي

بررسي نمود واژگاني در افعال مركب زبان فارسي يكي از موضوعات بحث‌برانگيز در سال‌هاي اخير بوده است. در مطالعات اين حوزه دو ديدگاه عمده به چشم مي‌خورد: در برخي از آثار، «عنصر پيش‌فعل»، اعم از اسم، صفت، و گروه حرف اضافه‌اي عامل تعيين‌كنندۀ كرانمندي فعل مركب قلمداد شده، و در برخي ديگر، از نقش «فعل سبك» سخن به ميان آمده است. هدف از پژوهش حاضر كه به تحليل «ويژگي‌هاي نمودي افعال مركب مشتق از اسم» در زبان فارسي اختصاص دارد، بررسي نقش هر يك از اجزاي فعل مركب در ظهور و بروز ويژگي‌هاي نمودي آن است. در رسيدن به اهداف پژوهش، با استفاده از رويكرد «نحو مرحله‌ي نخست»، مقوله‌ي اسم بر حسب ساخت رويدادي كه در خود واژگاني كرده، در قالب دو طبقه‌ي فرايندي و غايتمند طبقه‌بندي شده است. شواهد پژوهش نمايانگر آن است كه كرانمندي در افعال مركب مشتق از اسم رويدادي در زبان فارسي، اساساً تابعي از ساخت رويدادي عنصر پيش‌فعل آنهاست. از اين‌رو، افعال مشتق از اسم فرايندي، ناكرانمندند، چرا كه اسم فرايندي بر رويدادي دلالت دارد كه فاقد نقطۀ پاياني است. در مقابل، افعال مركب مشتق از اسم غايت مند، به اعتبار آن كه اسم مذكور بر رويدادي دلالت دارد كه مستلزم وجود يك نقطه‌ي پاياني است، از خوانشي كرانمند برخوردار خواهد بود. نتايج اين پژوهش، از يكسو، نشان‌دهنده‌ي خنثي بودن فعل سبك در تعيين كرانمندي فعل مركب است، و از سويي ديگر، برخلاف ديدگاهي است كه در آن تمامي افعال مركب مشتق از اسم رويدادي كرانمند انگاشته شده است.