غلظت فلزات سنگين در بافت هاي مختلف (عضله، كبد، گناد، پوست و كليه) ماهي كلمه (rutilus caspicus Rutilus) در سواحل درياي خزر در استان گيلان

پيشينه و اهداف فلزات سنگين گروه اصلي آلاينده هايي هستند كه در محيط هاي آبي يافت مي شوند و به فلزات ضروري ( Fe ، Cu ، Zn و غيره) و غير ضروري ( Pb ، Cd ، Cr و غيره) تقسيم مي شوند. اين فلزات قابل تجزيه بيولوژيك نبوده و از بين نمي روند. ارتباط مستقيمي با آلودگي محيطي از نظر پتانسيل ايجاد سميت در زيستگاه و موجودات زنده دارند. فلزات سنگين تركيبات پايدارهستند كه تمايل به تجمع در رسوبات داشته و داراي نيمه عمر طولاني در محيط هستند كه مديريت آنها را سخت مي كند. خواصي مانند تجمع زيستي و بزرگنمايي زيستي در بافت هاي زنده و حذف نشدن توسط اكسيداسيون باعث بروز مشكلاتي مي شود. اگر غلظت فلزات سنگين در محيط از حد مجاز فراتر رود، آلودگي توسط فلزات سنگين تهديدي جدي براي محيط آبي و موجودات زنده به وجود مي آورد.هدف از مطالعه حاضر تعيين غلظت 15 عنصر و فلز سنگين آلومينيم، كادميم، كروم، مس، نيكل، سرب، استرانسيم، سيليسيم، آرسنيك، آنتيموان، كبالت، منگنز، موليبدن، آهن و روي در بافت هاي خوراكي (عضله و گناد) و غيرخوراكي (كبد، كليه و پوست) ماهي كلمه درياي خزر (Rutilus rutilus caspicus)، در سواحل استان گيلان بود.روش كار: براي انجام اين مطالعه تعداد 65 قطعه ماهي از سه منطقه آستارا، انزلي و كياشهر بين سال هاي 97-1396 صيد شد. پس از هضم شيميايي نمونه ها، غلظت عناصر توسط دستگاه جذب اتمي ICP-OES مدلPerkinElmer Optima 8300  و با استفاده از محلول استانداردGeostats  استراليا مورد سنجش قرار گرفت.يافته ها: ميانگين غلظت فلزات آلومينيم، آرسنيك، كروم، مس، آهن، منگنز، آنتيموان، سيليسيم، استرانسيم و روي به ترتيب 1/007، 0/3، 0/33، 2/21، 12/78، 0/57، 0/78، 1/26، 1/97 و 11/5 ميكروگرم بر گرم به دست آمد. غلظت كادميم، كبالت، موليبدن، نيكل و سرب كمتر از حد قابل تشخيص دستگاه بود. به غير از غلظت آهن كه بين بافت هاي مختلف داراي اختلاف معني داري بود (0/05 p)، غلظت ساير فلزات اختلاف معني داري بين بافت ها نداشتند (0/05 p). شاخص انتخابي فلز (MSI) به صورت آهن روي مس استرونسيوم سيليسيم آلومينيم آنتيموان منگنز كروم آرسنيك به دست آمد. آزمون همبستگي پيرسون نشان داد كه بين غلظت برخي از فلزات با يكديگر و برخي از بافت ها با يكديگر رابطه مستقيم و غير مستقيم معني دار وجود دارد (0/05 p).نتيجه گيري: نتايج حاصل از مقايسه غلظت فلزات با استاندارد هاي جهاني نشان داد بافت عضله ماهي كلمه براي مصرف كنندگان از سلامت نسبي برخوردار است، كه اگر ميزان آلودگي فلزات در محيط كنترل و كاهش نيابد احتمال افزايش غلظت فلزات سنگين در بافت اين ماهي وجود دارد. لذا پيشنهاد مي شود سياست گذاران ملي و استاني بخصوص سازمان حفاظت از محيط زيست نظارت بيشتري بر فعاليت هاي صنعتي و كشاورزي كه از اصلي ترين راه هاي ورود آلاينده ها به محيط آبي به حساب مي آيد داشته باشند و تدابير مناسب تري براي رعايت استاندارد هاي زيست محيطي اتخاذ نمايند.