پژوهشي بر جاي‌‌نام و موقعيت جغرافيايي دستگردان طبس با توجه به منابع و متون اسلامي

همواره رويدادهاي تاريخي در برشي از زمان و در صحنه‌اي به نام مكان آشكار مي‌شوند. عنوان بسياري از مكان‌ها تحت تأثير عوامل گوناگوني بر يك مكان جغرافيايي، نام‌گذاري مي‌شوند. دستگردان، نام روستايي است كه بر اساس ويژگي‌ها و موقعيت جغرافيايي در دوره‌هاي گذشته با اندكي تغيير بر اين مكان خاص اطلاق مي‌شده است. در حال حاضر روستايي بدين نام در بخش دستگردان طبس ،در شرق ايران، قرار دارد. تشخيص حقيقي اين جاي‌نام، ضرورت انجام اين پژوهش را فراهم نمود. اين تحقيق با ماهيت تاريخي– تحليلي انجام گرفته و يافته‌اندوزي داده‌ها مبتني بر بررسي‌هاي ميداني باستان‌شناسي و مطالعه منابع كتابخانه‌اي است. اين پژوهش در نظر دارد با مطالعه جغرافياي تاريخي دستگردان و بررسي ريشه‌شناختي جغرافيايي و تأثيرپذيري آن از منظر واقعيت‌هاي تاريخي و فرهنگي منطقه بپردازد. واژه دستگردان از نظر معنا و هم‌آوايي با واژه‌هاي «دستگرد» مشابه و هم‌ريشه است. جستجو در منابع و متون اسلامي نشان مي‌دهد كه در گذشته شهرهاي متعددي با نام دستگرد وجود داشته است. ريشه‌شناسي دستگرد با مفاهيم «زمين زراعي» و «خانه‌اي در حصار» معنا مي‌يابد. به‌نظر مي‌رسد اين دو مفهوم ارتباط معنايي مشتركي با واژه دستگردان دارند. نتايج مطالعه اين تحقيق نشان مي‌دهد؛ ويژگي ساختار امنيتي و شرايط استراتژيكي دستگردان، ضمن ايجاد هويت تاريخي و سياسي منطقه بيانگر ارتباط ريشه لغوي واژه دستگردان با سازه‌هاي امنيتي همچون برج‌ها و قلعه‌ها با حصاري پيرامون زمين‌هاي كشاورزي است.