بررسي و تحليل تجارب عرفاني شمس‌الدين محمد لاهيجي در مفاتيح الإعجاز في شرح گلشن راز

لاهيجي از عارفان بزرگ ايراني و سلسلۀ نوربخشيه، در شرحي كه بر گلشن راز شبستري نگاشته، از مكاشفات عرفاني خويش سخن گفته است. مكاشفات عرفاني به‌عنوان تجارب خاص عارفان در تبيين نگاه عرفاني و عوامل موثر در گزارش اين تجربه‌ها و احساس‌هايي كه عارف از سر گذرانده، پيوسته مورد توجه پژوهشگران فلسفۀ عرفان بوده است. از ديگر جنبه‌هاي مهم در بررسي تجارب عرفاني تأثيرات بافت و زمينۀ فرهنگي و تعاليمي است كه عارف با آنها پيوسته در ارتباط بوده است. براين‌اساس، نوشتار حاضر باتوجه به اين پرسش كه «عناصر و اجزاي تجارب عرفاني لاهيجي چه چيزهايي هستند و شيخ تا چه اندازه متأثر از تعاليم پيشيني و بافت فرهنگي خود بوده است؟»، با روش توصيفي و تحليلي به بررسي اجزا و عناصر مكاشفات شيخ پرداخته است. براساس سه نظريۀ غالب در فلسفۀ عرفان، گزارش‌هاي لاهيجي را مي‌توان در تأييد نگاه بينابيني تعريف كرد. همچنين، افزون بر نظريات و مدل‌هايي كه محققان دربارۀ تجربۀ احساس‌هاي سه‌گانه (موجود يگانه، يگانگي موجودات ويگانگي با موجودات) ارائه كرده‌اند، احساس يگانگي با موجود يگانه نيز گزارش شده است كه مي‌تواند حالت چهارمي در اين مدل فرض گردد. شيخ در توصيف تجارب خود حالاتي را از سر گذرانده كه طي آنها پس از درك حضور خداوند و تجليات ذاتي او، احساس يگانگي با خداوند كرده و به تجربۀ آگاهي محض رسيده است.