انواع اضطراب در انديشه و آثار عطار

عطار شاعري است پر از اضطراب و درد كه حقيقت حيات و هستي انسان را در سلوك و عروج معنوي براي پيوند با مبدأ آفرينش مي داند. اضطراب عطار از لحظۀ هبوط انسان آغاز مي شود و تا لحظۀ بازگشت و عروج روح ادامه دارد. اين اضطراب و دلهرۀ شاعر، فلسفي و خوديافته نيست بلكه مبتني بر آموزه هاي ديني، سنت عرفاني و الگوها و قهرمانان مسير سلوك است كه خود عطار نيز به روايت زندگي و انديشۀ آنان پرداخته است. اين مقاله به بررسي و تحليل انواع اضطراب در انديشه و آثار عطار با تكيه بر نظريۀ اضطراب وجودي پل تيليش با روش توصيفي- تحليلي مي پردازد. حركت عطار در مسير سلوك بيشتر مبتني بر اضطراب وجودي است تا جذبه و شوق كه نتيجۀ هبوط از بهشت و گناه آغازين است. اضطراب وجودي عطار به حوزۀ سلوك محدود نمي شود و به ساحت زندگي فردي و اجتماعي و داستان هاي او  نيز گسترش پيدا مي كند. چگونگي بروز و ظهور اضطراب در اين داستان ها مبتني بر تحول دروني شديد در يك لحظه و سپس توبه و جبران است. اين تحول و انقلاب دروني بر اثر عوامل مختلف انساني، قدسي يا طبيعي بروز پيدا مي كند. نحوۀ واكنش شخصيت‌هاي داستان به اضطراب، گستره اي از پذيرش حداكثري تا انكار كامل آن را شامل مي شود. اضطراب در آثار عطار به‌دليل حضور مستمر در ذهن شخصيت و بازگشت و تكرار مداوم آن، به موقعيت زماني خاصي منحصر نمي شود. تلاش براي غلبه بر اضطراب با تعيين استانداردهاي مطلق‌انديشانه به كمال گرايي يا پرفكشينيسم عرفاني و ديني منجر مي شود كه ساختار نهايي انديشۀ شاعر را شكل مي دهد.