اثرات COVID-19 بر منابع آب و فاضلاب و پيامدهاي محيط‌زيستي آن (مطالعه موردي شهر مشهد)

شيوع COVID-19 باعث مشكلات محيط‌زيستي زيادي، از جمله افزايش زباله‌هاي پزشكي و پسماندهاي خانگي، افزايش مصارف شوينده‌ها، كاهش بازيافت زباله و آلودگي منابع آبهاي سطحي و زيرزميني از طريق ورود فاضلاب‌هاي آلوده و انتقال شيرابه و همچنين افزايش تقاضا و مصرف آب در بخش خانگي شده است. RNA ويروس COVID-19 در مدفوع، ادرار و فاضلاب‌ها در مناطق مختلف دنيا ديده شده و در حقيقت فاضلاب بيمارستان‌ها، به‌ويژه واحدهاي بيماري‌هاي عفوني، حاوي ويروس همه‌گيرCOVID-19 است. بنابراين، شناخت و بررسي اين ويروس در فاضلاب‌ها به‌منظور حفاظت از كيفيت منابع آبي ضروري است. اين پژوهش، بر اساس مرور بيش از 200 مورد ادبيات علمي منتشر شده در رابطه با ويروس كرونا انجام شد. براي اين منظور، از كليدواژه‌هاي آلودگي منابع آب و فاضلاب توسط ويروس كرونا ، اثرات محيط‌زيستي ويروس كرونا ، اثرات شاخص‌هاي فيزيكي و شيميايي فاضلاب بر بقاي ويروس كرونا و تعداد مبتلايان و فوت در اثر ويروس كرونا استفاده شد. همچنين داده‌هاي ميزان مصرف كمّي آب در بخش‌هاي مختلف (مسكوني و غيرمسكوني) شهر مشهد و غلظت شاخص‌هاي فيزيكي و شيميايي فاضلاب مانند دما (T)، pH، مواد جامد معلق (TSS)، كل مواد جامد (TS) و آمونياك، مربوط به تصفيه‌خانه‌هاي خين‌عرب و پركندآباد مشهد، از شركت آب و فاضلاب مشهد به‌دست آمد. دياگرام‌هاي موردنياز و اثرات ‌محيط‌زيستي و آلودگي منابع آب به COVID-19 و تغييرات پارامترهاي فيزيكي و شيميايي فاضلاب مؤثر بر بقاي COVID-19 در فاضلاب، تجزيه‌و‌تحليل شد. شيوع ويروس كرونا در سطح جهان اثرات منفي زيادي بر محيط‌زيست و منابع آب و فاضلاب داشته و سبب افزايش مصرف آب (در بخش مسكوني) و توليد فاضلاب بيشتر شده است. تا دي‌ماه 1400 (ژانويه 2022)، در سطح جهان، ايران و استان خراسان رضوي به ترتيب بيش از 312 ميليون نفر، 6 ميليون نفر و 75 هزار نفر مبتلا و بيش از 5/5 ميليون نفر، 133هزار نفر و 11 هزار نفر در اثر شيوع ويروس كرونا فوت شده‌اند. به‌طور كلي، تأثير غلظت شاخص‌هاي فيزيكي و شيميايي فاضلاب بر ميزان غلظت و بقاي COVID-19 در جهان (به‌خصوص در تصفيه‌خانه كوازولوناتال آفريقاي جنوبي) اثبات شده است. بررسي نتايج اين پژوهش نشان ‌داد كه پارامترهاي هر فاضلاب و بقا و غلظت COVID-19 به ويژگي‌هاي منشأ فاضلاب بستگي دارد كه در پژوهش‌هاي مربوط به اپيدوميولوژي فاضلاب بايد به آن توجه ويژه كرد. تغييرات غلظت شاخص‌هاي فيزيكي و شيميايي فاضلاب تصفيه‌خانه‌هاي مشهد (پركندآباد و خين‌عرب) نشان ‌داد، غلظت برخي از شاخص‌هاي فاضلاب افزايش داشته است كه دليل آن را مي‌توان به ورود زيادي مواد آلي و شيميايي و مواد جامد (معلق، محلول و فرار) مثل مواد شوينده و ضدعفوني‌كننده، مواد دارويي و ضايعات بيمارستاني و درماني به فاضلاب، بعد از شيوع COVID-19 نسبت داد. شيوع ويروس كرونا در جهان نه تنها باعث مبتلا و فوت شدن افراد زيادي شده است، بلكه مصرف آب در بخش مسكوني افزايش و در بخش غيرمسكوني كاهش يافته است. غلظت برخي از شاخص‌هاي فيزيكي و شيميايي فاضلاب مانند TS،  pHو آمونياك بر غلظت، بقا و ماندگاري ويروس كرونا در فاضلاب مؤثر است. بنابراين با تعيين غلظت اين شاخص‌ها در فاضلاب در زمان‌هاي مختلف و نظارت بر تغييرات آن، مي‌توان به بقاي ويروس COVID-19 در فاضلاب، ميزان مبتلايان و آلودگي هر منطقه به ويروس پي برده و COVID-19 را كنترل و ميزان آلودگي و ابتلا را مديريت كرد.