مطالعۀ كيفي پيامدهاي كارتن‌خوابي در شهر تهران

زمينه و هدف: كارتن‌خواب‌ها، از آسيب‌پذيرترين و مطرودترين گروه‌هاي شهري هستند كه با مشكلات پيچيده‌اي درگيرند. آمار دقيقي از تعداد افراد كارتن‌خواب، در ايران در دسترس نيست؛ ولي واقعيت‌ها از افزايش چشمگير اين گروه آسيب‌پذير حكايت دارد. هدف از اين تحقيق،واكاوي پيامدهاي كارتن خوابي مردان در شهر تهران است.روش: اين پژوهش از نظر هدف، كاربردي است و در زمرۀ پژوهش‌هاي كيفي قرار مي‌گيرد. مشاركت‌كنندگان، مردان كارتن‌خواب و مطلعين كليدي محلي هستند كه به روش نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شدند. تكنيك مورد استفاده براي جمع‌آوري اطلاعات، «مصاحبۀ نيمه‌ساخت‌يافته» است. اين پژوهش، براي افراد كارتن‌خواب پس از مصاحبۀ هجدهم و براي مطلعين كليدي پس از مصاحبۀ پنجم به اشباع نظري رسيد. داده‌ها از طريق روش تحليل مضمون مورد تجزيه‌وتحليل قرار گرفت.يافته‌ها: در فرايند تحليل بر مبناي مفاهيم پايه، چهار مضمون فراگير شامل پيامدهاي سطح فرد، جامعه، خانواده و محله شناسايي شد. مضامين سازمان دهنده در سطح فرد شامل مضامين اختلالات رواني، تروما، مرگ، شكل‌گيري هيجانات و احساسات منفي، اعتياد و تداوم آن و دروني شدن فرهنگ كارتن‌خوابي؛ در سطح جامعه شامل مضامين خشونت و درگيري، خريدوفروش مواد مخدر، سرقت / خفت‌گيري، پيوستن به گروه‌هاي مجرمانه، قمار، شيوع بيماري‌هاي پرخطر در سطح جامعه، طرد اجتماعي و زندان و پيامدهاي آن؛ در سطح محله شامل مضامين ناامني در محلات شهري، نارضايتي در ساكنان، احساس بدنامي اجتماعي / فرودستي محله‌اي، فروپاشي شيرازه و هويت محله‌اي و نقل مكان به ديگر محلات و در سطح خانواده شامل مضامين شكل‌گيري شخصيت ناسازگار در نهاد خانواده، از بين رفتن كاركرد و اقتدار فرد در نظام خانواده و فروپاشي شبكۀ ارتباطيفرد با خانواده است كه استخراج شد.نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه كارتن‌خوابي با انواع آسيب‌هاي اجتماعي مرتبط است و در چهار سطح اصلي فرد، جامعه، محله و خانواده پيامدهايي را به همراه دارد. مزمن شدن وضعيت فرد و در پيش گرفتن كارتن‌خوابي به‌عنوان سبكي از زندگي، از پيامدهاي مستقيم اين آسيب‌ها براي فرد است كه نه‌تنها وي بلكه به‌طور همزمان طيف گسترده‌تري را نيز درگير پيامدهاي خود مي‌كند.