جزئي‌نگري در مثنوي مولوي براساس نظريه اخلاق مراقبت

اخلاق مراقبت نظريه اخلاقي نويني است كه برپايه اصول مراقبت و مسئوليت تعريف شده و كرول گيليكان آن را در تقابل با اخلاق سنتي بينان نهاده است. وي روش كلبرگ را در رشد قضاوت اخلاقي كودكان به كار گرفت و آن را مبتني بر سه محور جزئي‌نگري، جانبداري و عاطفه‌گرايي استوار كرد. به‌طوري‌كه اخلاق سنتي تكليف‌گرا و نتيجه‌گرا را رد كرد و آن را ناقص و مردسالارانه شمرد. در اين مقاله، با روش تحليلي ـ توصيفي، ابتدا با تبيين نظريه اخلاق مراقبت، محور جزئي‌نگري اصول قضاوت اخلاقي مولانا در مثنوي بررسي مي‌شود. با تعمق در اشعار و داستان‌هاي مولانا اين نتيجه حاصل شد كه اين عارف اخلاق‌مدار با جهان‌بيني ديني و عرفاني خود كه در تعاليم اسلامي ريشه دارد، بين عقل و عاطفه تعادل اخلاقي ايجاد كرده و نظريه اخلاق مراقبت را در كلام خود به كار برده است. وي فراتر از جنسيّت و زمان، با اشاره به جزئي‌ترين اصول اخلاقي مانند ريا، تجاوز، غيبت، فساد، نفاق، تقليد و... عواقب رعايت‌نكردن اين اصول را قضاوت مي‌كند. مخاطبان اصلي وي در اين مقوله، اركان سياسي حكومت، عالمان و فقيهان، شاعران، مداحان و دلقكان، طبقات عامه مردم، كج‌فهمان، صوفيان و زاهدان دروغين و شخصيت‌هاي دروغين هستند. گفتني است بيشترين بسامد در طبقه صوفيان و زاهدان دروغين است و مولانا به نقد تزوير، ريا، نفاق و فساد در آن مي‌پردازد.