معيار علم ديني: فايده مندي يا تطابق

يكي از مسائل بنيادين در رابطه با اسلامي كردن علوم انساني، «چيستي علم ديني»است. در گفتمان فرهنگي بين تمدن هاي مادي و غير مادي با گفتمان هاي الهي يا اسلامي، ظرفيت هاي فراواني براي استفاده حداكثري از اين امكانات با توجه به مقتضيات امر وجود دارد؛ از جمله مي توان به مسأله تعارض يا عدم تعارض ميان علم و دين اشاره كرد كه صاحب نظراني چون مطهري و جوادي املي با نقطه نظرات متفاوتشان يك نوع هم افزايي مشترك را براي تبيين رابطه علم و دين مشخص نموده‌اند. مطهري هيچ تعارضي بين علم و دين قائل نيست و علم و دين را مكمل يكديگر دانسته و معتقد است دين با ساز و كارها و مباني خويش خطوط كلي تعالي انسان را ترسيم مي كند و كار علم و عقل حركت در اين خطوط است. استاد جوادي آملي كه به نظر مي‌رسد قائل به رابطه تداخل بين علم و دين است، بيان مي‌دارد علم هيچ‌گاه در مقابل دين قرار نگرفته، بلكه علم حقيقي در چارچوب دين است و از آن‌جا كه علم در حقيقت فعل يا قول خداوند است، لاجرم الهي و ديني است. اين مقاله، با روش توصيفي- تحليلي، برآن است كه به بازخواني و مقايسه نظريه هاي «فايده‌مندي» و «تطابق» درباره معيار ديني بودن علوم بپردازد. ديدگاه شهيد مطهري و علامه جوادي آملي در باب چيستي علم و دين و چگونگي رابطه اين دو، منجر به اختلاف اين دو متفكر در معيار علم ديني مي‌گردد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه هردو نظريه به نتيجه يكساني دست مي‌يابند