نقش و جايگاه مار در قصّه‌هاي حيوان‌ همسر

يكي از مشهورترين خويش كاري قصه هاي پريان، كه در اغلب اين قصه‌ ها وجود دارد، ازدواج هاي آييني و سمبوليك شاهزاده‌خانم‌ ها و مردان قهرمان است. در برخي از اين قصه ‌ها برخلاف عرف، با «حيوان‌همسري» مواجهيم. يكي از مشهورترين حيوانات كه در اين قصه ها نقش داماد يا عروس را بازي مي كند، مار است. به نظر مي ‌رسد مار، يكي از قديمي ترين حيواناتي است كه به دلايل گوناگون چنين نقشي را عهده‌دار شده و حيوانات و پرندگاني مانند قورباغه، خرس، قو و سگ متأخرند. مار در درازناي تاريخ، در فرهنگ آريايي و حتي جهان، نقش هاي مختلف و حتي متضادي را ايفا كرده است. گاهي تا مرحلۀ خدايي پيش رفته و گاهي موجودي پتياره قلمداد شده است. تأثير اديان ابراهيمي بر تنزّل مقام مار، حائز اهميت است. ازدواج با مار در قصه ها و باورهاي عاميانه مي‌تواند دلايل و كاركردهاي مختلفي داشته باشد و هر دليل در برهه‌اي از تاريخ عمل كرده باشد. علاوه بر دلايل مشترك براي قصه‌هاي مارهمسري؛ قدمت، تقدس، زايايي و نماد باروري مار از مهم ‌ترين دلايل پيدايش اين قصه ‌هاست. در نمادشناسي قصه؛ مار، هم نماد جنس مؤنث است هم مذكّر. به همين دليل، گاهي عروس و گاهي داماد است. وجود اين حيوان خوش‌‌خط‌ و‌خال در قصه‌ ها به‌عنوان همسري كه در ادامه به شكل انساني تغيير شكل مي ‌دهد، مي‌تواند ترس كودك را از ازدواجي كه اطرافيانش از آن تابويي ساخته‌اند، فرو ريزد.