جايگاه تئوديسه لايب‌نيتس در انديشه پيشانقدي كانت

ايمانوئل كانت در خلال بسياري از آثارش به مسئله شر توجه كرده است. آنچه اغلب از ديد محققان و كانت‌پژوهان مسلمان پنهان مانده شبهات و پاسخ‌هاي فلسفي كانت در مورد شر در دوره پيشانقدي و اوايل دوره نقدي اوست، كه بسياري از آنها تا انتهاي حيات علمي‌اش با او باقي مانده و سرمنشأ شكل‌گيري نظريات متأخر وي گرديده است. در اين مقاله، با روش توصيفي-تحليلي به بررسي اعتبار تئوديسه لايبنيتس نزد كانت در دوره پيشانقدي و نقش آن در شكل‌گيري تئوديسه كانت در اين دوره پرداخته شده است. كانت در ضمن نقد و ارزيابي مباني تئوديسه لايبنيتس (كه عبارت‌اند از عدمي بودن شر، نظريه نظام احسن، مجازات‌انگاري شر طبيعي و ابتناي شر اخلاقي بر اختيار)، به تبيين و اثبات مباني خويش پرداخته است. او بر خلاف لايبنيتس و با تمايز ميان تضاد منطقي و تضاد حقيقي، از وجودي بودن شر دفاع مي‌كند. كانت در مجازات‌انگاري شر طبيعي نيز مبتني بر مباني فيزيك نيوتون ديدگاه لايبنيتس را نمي‌پذيرد. با اين حال، او با دفاعيه مبتني بر اختيار ناظر به شرور اخلاقي با لايبنيتس هم‌رأي است. ناظر به نظريه نظام احسن نيز به نظر مي‌رسد مهم‌ترين تئوديسه كانت در دوره پيشانقدي بر همين نظريه استوار است، كه گرچه در برخي مقالات اشكالاتي بر آن وارد كرده، در ساير آثارش، حتي در اوايل دوره نقدي و پس از انقلاب كوپرنيكي خويش، با جدّيت از آن دفاع كرده است.