نقد اخلاقي پاسخ‌هاي فلسفه‌ي اسلامي معاصر (علامه طباطبايي و شهيد مطهري) به مسئله‌ي شر

مسئلۀ ديرپاي شر، كه خود شامل مجموعه‌اي از مسائل است، به طور كلي، به سه طريق تقرير شده است: (1) مسئلۀ منطقي شر (ناسازگاري منطقي وجود خدا و صفات او با وجود شر)؛ (2) مسئلۀ شاهدمحور شر (شر را شاهدي عليه معقوليت خداباوري دانستن)؛ (3) مسئلۀ اگزيستانسيال شر (ناسازگاري باورهاي ديني با تجربۀ زيستۀ شخص). مهم‌ترين دفاعيه‌هاي فلسفۀ اسلامي معاصر (برگرفته از انديشه‌هاي علامه طباطبايي و شهيد مطهري)، كه در پاسخ به مسئلۀ منطقي شر مطرح شده، عبارت‌اند از (1) موهوم بودن شر؛ (2) عدمي بودن شر؛ (3) نسبي بودن شر؛ (4) ضرورت وجود موجودي كه خير آن بيش از شرش است (ضرورت شر قليل در برابر خير كثير)؛ (5) منشأ اثر بودن ماده در شرور؛ (6) ضرورت شر براي تحقق خير؛ (7) ضرورت شر براي درك خير؛ (8) شر را حاصل جزءنگري دانستن؛ (9) شر را حاصل ديدگاه انسان دانستن؛ (10) شر را حاصل اختيار دانستن. از نظر فلسفۀ دين مدرن نقدهايي اخلاقي به دفاعيه‌ها و تئوديسه‌هاي سنتي وارد شده كه فلسفۀ اسلامي معاصر را نيز در بر مي‌گيرد. نقدهاي اخلاقي مانند (1) دفاعيه‌پردازي شر؛ (2) انفعال در برابر شر؛ (3) نگاه ابزاري به انسان و رنج او؛ (4) نقض خودمختاري انسان؛ (5) غفلت از تنوع خصلت رواني انسان‌ها، غفلت از ميزان، تنوع و پراكندگي رنج؛ (6) غفلت از رنج حيوانات، كودكان و معلولان. بررسي اين انتقادات لزوم اصلاح، تكميل، ابداع و ارائۀ گونه‌هاي جديدي از دفاعيه‌ها در فلسفه اسلامي را ضروري مي‌سازد كه به طور خاص به جنبه عملي شر نيز توجه داشته باشد.