تحليل جامعه‌شناختي تناسب در نمايندگي جامعه ايراني:ابعاد طبقاتي و ‌‌‌جمعيت‌شناختي نمايندگي در ايران بعد از انقلاب اسلامي

بافت جامعه و تركيب نمايندگان سياسي در ايران از مقطع انقلاب اسلامي سال 1357 تاكنون، تغييرات شگرفي داشته است. تحقيقات پيشين، توجه كمتري به تناظر و تناسب بين تركيب اقتصادي-اجتماعي و ‌‌‌جمعيت‌شناختي جامعه ايران و بالاخص تركيب نمايندگان سياسي منتخب در مجالس شوراي اسلامي، به عنوان نهادي كه بيشترين ظرفيت براي برقراري چرخش نخبگان سياسي پس از انقلاب اسلامي را فراهم آورده است، داشته‌‌‌‌اند. با بهره گيري از داده‌هاي خام سرشماري عمومي نفوس و مسكن و همچنين مجموعه داده‌هاي معرفي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، اين پژوهش به سنجش اندازه تناسب در نمايندگي توصيفي نمايندگان ده دوره مجلس در فاصله سال‌هاي 1359 تا 1399 مي‌پردازد. به منظور سنجش تناسب در نمايندگي طبقات اجتماعي در ايران بعد از انقلاب، براي نخستين بار، يك مدل تلفيقي تبديل مقولات شغلي به پايگاه طبقاتي بر اساس طرحواره اريكسون-گولدثورپ-پورتوكارِرو پيشنهاد شده است. در توضيح مكانيزم تناظر بين جامعه و نخبگان سياسي در ايران بعد از انقلاب، به نظريات ناظر بر مناسبات دولت و جامعه، و همچنين نظريه بازتوليد فرهنگي مراجعه شده است. نتايج مستخرجه نشان از بيش-نمايندگي طبقه بالا در مجالس ايران بعد از انقلاب دارد كه مؤيد حمايت ضمني از رويكرد ليبرال-تكثر گرايانه نسبت به رابطه دولت و جامعه است. اين پژوهش همچنين شواهدي مبتني بر كم-نمايندگي طبقه پايين (كارگر)، و همچنين شواهدي از طبقه-محور بودن دسترسي به آموزش يافته است كه گواه قدرت توضيحي رويكرد‌هاي قائل به اصالت مناسبات طبقاتي در ساختار دولت است. شاخص عدم تشابه همچنين آشكار مي‌سازد كه در حاليكه طبقه متوسط و اقليت‌هاي قومي و مذهبي (به رسميت شناخته شده) بطور برازنده در مجالس ده‌گانه نمايندگي شده اند، با اينحال، زنان، گروه‌هاي شغلي پايين و گروه‌هاي سني جوان دچار كم-نمايندگي هستند. در نهايت بحث مي‌شود كه به منظور تحقق حداكثري عدالت سياسي و برقراري چرخش مردمسالارانه نخبگان سياسي، اهتمام به ارتقاء نمايندگي توصيفي ضروري به نظر مي‌رسد.