ارزيابي كيفي آب رودخانه دز از نظر كارايي در سيستم‌هاي آبياري تحت فشار

مقدمه: محدوديت منابع آب كشور و تشديد اين محدوديت كه ناشي از تداوم افزايش ميزان تقاضا است، سبب گرديده تا حداكثر استفاده از منابع آب موجود و افزايش بهره وري و درنتيجه افزايش توليد در واحد سطح مطرح گردد. تحقيق حاضر با هدف ارزيابي كيفي آب رودخانه دز از نظر كارايي در سيستم هاي آبياري تحت فشار انجام گرفت. روش : براي ارزيابي كيفيت آب رودخانه دز از نظر كارايي در سيستم آبياري تحت فشار 7 ايستگاه سپيد دشت سزار، سپيد دشت زاز، تنگ پنج سزار، تنگ پنج بختياري، دزفول، حرمله و بامدژ  انتخاب شد. داده هاي كيفي آب رودخانه دز، طي يك دوره ده ساله، از سازمان آب و برق خوزستان در سال‎هاي 93-1384 اخذ شد. يافته ها: ارزيابي كيفي آب با استفاده از نمودار پايپر نشان داد كيفيت آب در ايستگاه سپيد دشت سزار، سپيد دشت زاز و تنگ پنج سزار از نوع بي كربناته- كلسيمي مي باشد. اما در ايستگاه هاي حرمله و بامدژ، غالب نمونه ها در منطقه خنثي قرار مي گيرند. نتايج نشان داد ميزان شوري از بالادست رودخانه به سمت پايين دست افزايش مي يابد؛ بطوري كه در ايستگاه بامدژ در 95 درصد مواقع داراي محدوديت كم تا متوسط از نظر استفاده در آبياري قطره اي است. با توجه به ميانگين SAR و ميانگين EC رودخانه دز فاقد محدوديت از نظر ايجاد مسئله نفوذ مي باشد. نتايج نشان داد كه ضريب همبستگي (r) كاتيون ها، بين 0.67 تا 0.78 و آنيون ها از 0.249- تا 0.6 متغير بود. از ايستگاه حرمله به سمت پايين دست، از نظر كلر، آب رودخانه داراي محدوديت كم تا متوسط در آبياري باراني مي باشد. بيشترين محدوديت بي كربنات در ايستگاه سپيد دشت زاز در 97.50 درصد مواقع از نظر استفاده در آبياري باراني مشاهده شد. بررسي ها نشان داد ميزان سديم در ايستگاه هاي حرمله و بامدژ نسبت به ايستگاه دزفول به ترتيب 134 و 233 درصد رشد داشته است. همچنين در تمام ايستگاه ها شاخص اشباع لانژيلر منفي است و رسوب كربنات كلسيم ايجاد نخواهد شد. نتيجه گيري: با ورود زهكش هاي بسيار در پايين دست، به رودخانه دز مشاهده شد، در ايستگاه هاي حرمله و بامدژ با اينكه دبي افزايش يافته است، ميزان EC، TDS، كاتيون ها و آنيون ها نيز افزايش يافته است. ورود اين زهكش ها در پايين دست رودخانه باعث شد از ايستگاه حرمله به سمت پايين دست، ميزان كلر بيش از 3 ميلي اكي والان بر ليتر شود كه آب رودخانه داراي محدوديت كم تا متوسط در آبياري باراني از نظر كلر باشد. همچنين ميزان سديم  از ايستگاه دزفول به بعد رشد چشمگيري دارد؛ به طوري كه ميانگين غلظت سديم در ايستگاه هاي حرمله و بامدژ نسبت به ايستگاه دزفول به ترتيب 134 و 233 درصد رشد داشته است. يشترين محدوديت بي كربنات از نظر استفاده در آبياري باراني، در ايستگاه سپيد دشت زاز به ميزان 97.50 درصد مواقع مشاهده شد. نتايج تحقيق نشان داد در تمام ايستگاه هاي مورد مطالعه شاخص اشباع لانژيلر منفي است و رسوب كربنات كلسيم ايجاد نخواهد شد. نشان داد بيش از 99 درصد نمونه هاي اندازه گيري شده در كلاس C2 و C3 قرار دارند.