پزشكان يهودي همدان و نقش آنان در توسعه پزشكي اين شهر (از اواخر قاجاريه تا پايان دوره پهلوي)

زمينه و هدف: حرفه پزشكي در همدان از ديرباز عمدتاٌ در قبضه يهوديان بوده است و آنان بودند كه در اين علم به تبحر دست يافته و توانستند در كنار مسلمين نقش ويژه‌اي را در عرصه پزشكي اين شهر ايفا كنند. با توجه به محدوديت‌هاي اقليت‌هاي مذهبي در جامعه اسلامي، به نظر مي‌رسد روي آوري يهوديان به حرفه پزشكي راه‌حلي براي برون‌رفت از شرايط موجود و ارتقاي جايگاه آنان با هدف رفع نياز جامعه اسلامي و عاملي براي كسب درآمد بوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسي علل اقبال يهوديان همدان به حرفه پزشكي و نقش آنان در توسعه پزشكي اين ديار از اواخر قاجار تا پايان دوران پهلوي به فرجام رسيده است. با عنايت به اينكه تاكنون در اين زمينه تحقيق مستقلي صورت نگرفته پژوهش حاضر مي‌تواند راهگشاي محققين تاريخ پزشكي در پاسخ به مجهولات ذهني در اين باب باشد.مواد و روش‌ها: اين پژوهش با نگرشي تاريخي و به ياري منابع كتابخانه‌اي و تاريخ شفاهي؛ سعي بر اين دارد تا با روش توصيفي ـ تحليلي دلايل روي‌آوري يهوديان همدان به حرفه پزشكي و نقش آنان در توسعه اوضاع پزشكي اين شهر را بيان كند. اين مطالعه مقطعي، اواخر حكومت قاجاريه تا پايان حكمراني دودمان پهلوي دوم در همدان را شامل مي‌گردد. از ويژگي‌هاي اين مقاله استناد به مصاحبه شفاهي با افراد آگاه در اين زمينه است.يافته‌ها: بررسي‌ها نشان مي‌دهد دانش پزشكي در ميان يهوديان به ويژه يهوديان همدان از جايگاه والايي برخوردار بوده است، به گونه‌اي كه آنان از گذشته‌هاي دور در محلي به نام درب حكيمخانه به اين پيشه اشتغال داشته و آن را به نسل‌هاي بعدي نيز انتقال داده‌اند.نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش حكايت از آن دارد كه سفارشات تورات مبني بر حفظ سلامت بدن در انتخاب حرفه پزشكي توسط يهوديان همدان بي‌تأثير نبوده است. آنان به فراخور همزيستي با مسلمانان، با انتخاب پيشه پزشكي درصدد در امان ماندن از هرگونه گزند و ارتقاي جايگاه اجتماعي خود در بين مسلمين بوده اند. يهوديان همدان با تأسيس مدرسه آليانس و درمانگاه مجاور آن گام بلندي در بهبود اوضاع پزشكي زمانه خود در همدان برداشته‌اند. آنان در واقع واسطه‌اي براي گذار از شيوه سنتي طب به پزشكي مدرن و پايه‌گذار شيوه نوين پزشكي در همدان بوده‌اند چرا كه نخستين تحصيل‌كنندگان آكادميك در عرصه پزشكي همدان اغلب يهوديان بوده‌اند.