تحليلي بر پراكندگي بيماري آب‌مرواريد و شيوه‌هاي درمان آن در دوره قاجار از منظر سياحان خارجي

زمينه و هدف: در دوره قاجار مناسبات گسترده‌اي ميان ايران و ممالك ديگر شكل گرفت. به تناسب اين تحول شرايط مناسبي براي رفت و آمد جهانگردان خارجي به اين سرزمين فراهم شد. اين سياحان با ثبت مشاهدات و تجربيات خويش درباره بيماري‌هاي رايج عصر قاجار و شيوه‌هاي درمان آن‌ها، كمك شاياني به شناخت تاريخ پزشكي اين عصر كرده‌اند. يكي از مهم‌ترين امراضي كه در آثار اين سياحان بازتاب يافته، بيماري آب‌مرواريد است. اين بيماري به عدسي چشم آسيب وارد مي‌كرد و معمولاً افراد مسن را درگير مي‌نمود. پژوهش حاضر تلاش دارد با بهره‌گيري از اين آثار ميزان شيوع بيماري آب‌مرواريد و روش‌هاي درمان آن در عصر قاجار را بررسي كند.مواد و روش‌ها: در اين پژوهش با استفاده از رويكرد توصيفي – تحليلي، مهم‌ترين سفرنامه‌هاي خارجي عصر قاجار در جهت دستيابي به اهداف تحقيق مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گرفته‌اند.يافته‌ها: سياحاني كه در دوره قاجار به ايران سفر كردند، نيات و انگيزه‌هاي متفاوتي داشتند. اين سياحان با توجه به كنجكاوي و روحيه جزئي‌نگر خويش گزارش‌هاي بسيار سودمندي درباره اكثر جنبه‌هاي زندگي اجتماعي مردم ارائه داده‌اند. ميزان ابتلاي افراد به بيماري آب‌مرواريد و شيوه‌هاي درمان آن از جمله مواردي است كه مورد توجه اين جهانگردان قرار گرفته است. سياحان خارجي گذشته از روشنگري‌هايي كه درباره ميزان گسترش اين بيماري در سطح جامعه ارائه داده‌اند، يافته‌هاي مدرن در زمينه بيماري آب‌مرواريد را نيز به پزشكان ايراني منتقل كرده‌اند.نتيجه‌گيري: شايع‌ترين بيماري چشمي دوره قاجار از منظر سياحان خارجي، بيماري آب‌مرواريد بود. اين بيماري در مناطق مختلف ايران همچون اصفهان، مازندران، اروميه و تهران و در ميان اكثر طبقات جامعه گزارش شده است. درمان آب‌مرواريد به وسيله كحالان ايراني و پزشكان خارجي صورت مي‌گرفت.عليرغم مهارت برخي از كحالان ايراني در درمان اين بيماري، شيوه‌هاي درماني آنان چندان رضايت‌بخش نبود. در مقابل پزشكان اروپايي با اتكا به دانش جراحي نوين و بهره‌گيري از تجهيزات مراكز درماني ميسيون‌هاي مذهبي، نقش بسيار مهمي در مداواي قربانيان آب‌مرواريد ايفا نمودند.