بازشناسي معماري مسكن سلامت‌بخش بر پايه طب سنتي نمونه موردي: مساكن اقليم گرم و خشك

زمينه و هدف: پيشگيري بهتر از درمان است. بشر در پي يافتن راه‌هايي براي ارتقاء سلامت خود بوده است. پس مي‌بايست پيشگيري را تقويت كرد. يكي از ابزارهاي تقويت سلامت، تأمين آن در ابعاد سلامت محيط است. هدف پژوهش اين است كه با بازنگري در اسناد طب سنتي و ويژگي‌هاي معماري سنتي اصول و ويژگي‌هاي معماري مسكن سلامت‌بخش را بازيابد. مواد و روش‌ها: اين پژوهش از نوع پژوهش كيفي مي‌باشد. قبل و بعد از تنظيم شاخصه‌ها در پژوهش ميان‌رشته‌اي حاضر به پژوهشگران طب و معماري براي مصاحبه‌ در تعميق مفاهيم طبي و اجماع آراء خبرگان در صحت‌سنجي مصاديق معماري مراجعه شده است. شيوه گردآوري داده‌ها جستجو در منابع كتابخانه‌اي، مقالات مربوط به نشريات معتبر طب و معماري و مصاحبه اكتشافي براي تعميق فهم موضوع بوده است.يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه طب سنتي با نگرش واحد بر پايه كيفيات مشترك، تأثير عوامل محيطي حفظ سلامت، شامل آب و هوا، حركت و سكون جسماني و نفساني و خواب و بيداري، را بر تدبير مسكن شرح مي‌دهد. در معماري سنتي اصول و ويژگي‌هايي وجود دارد كه منطبق بر توصيه‌هاي پزشكان در قالب چهارگانه نامبرده براي ساماندهي مسكن مي‌گنجد.نتيجه‌گيري: مهمترين توصيه‌هاي طبي براي اقليم گرم و خشك، تعديل گرما و خشكي با رطوبت‌افزايي، خنك‌سازي و جريان هواي طبيعي در فضاهاست. خشكي هوا با طراحي درونگرا براي كنترل تابش و باد، كاربرد الگوي فضايي حوض‌خانه و سرداب و عناصر آب، گياه و سايبان قابل كنترل بوده و جريان هواي خنك و طبيعي با تعبيه روزنه‌ها، بادگير و بازشوها در ديوارها و آسمانه‌هاي بلند محقق مي‌شود. در بعد حركت و سكون جسماني و نفساني براي بازيابي نيروهاي جسمي و روحي و تعادل كلي در مزاج آن، مي‌بايست اولويت را بر حالت سكون و آرامش خانه قرار داد. سلامت نفساني با طراحي سلسله‌مراتبي، مركزگرايي جزء فضاها، محورگرايي فضاهاي جمعي و كاربرد آرايه‌هاي نمادين قابل تحقق است. در بعد خواب‌وبيداري با رعايت اصل حريم فضايي و استقلال فضايي، زمينه بهره‌مندي از بيداري و بازيابي نيروها در حالت خواب فراهم مي‌شود.