نمود كامل يا زمان دستوري تقدمي؟ تأملي در بحث نمود در زبان فارسي

عموماً ساخت‌هاي اصطلاحاً كامل نظير گذشتۀ نقلي (حال كامل) و گذشتۀ بعيد (گذشتۀ كامل) را دربردارندۀ نمود كامل‌ تلقي مي‌كنند. پژوهش حاضر با نگاهي موشكافانه به مقولۀ نمود دستوري و زمان دستوري و تعاريف آن‌ها، نشان مي‌دهد آنچه در زبان فارسي تحت عنوان «نمود كامل» از آن بحث مي‌شود، اساساً يك مفهوم زماني است. با قائل شدن به موقعيت مرجع، در كنار موقعيت رويداد و موقعيت گفتار، مي‌توان نشان داد كه در گذشتۀ بعيد و گذشتۀ نقلي و اقسام آن، موقعيت مرجع لزوماً بعد از موقعيت رويداد قرار دارد. به‌عبارت ديگر، اين مفهوم نشانگر آن است كه يك موقعيت پيشيني همچنان در موقعيتي پسيني موضوعيت دارد. از آنجايي كه لازمۀ اين مفهوم، كامل شدن رويداد نيست، اطلاق «كامل» نيز بدان، نادقيق است. به همين دليل، به جاي اصطلاح نمود كامل در اين پژوهش، اصطلاح زمان دستوري تقدمي معرفي مي‌شود. نگارندگان با استدلال‌هايي همچون عملكرد قيدهاي زمان و كاركرد صفت‌هاي فعلي در محيط‌هاي غيرفعلي ضرورت قائل شدن به موقعيت مرجع را در تعيين زمان‌هاي دستوري نشان مي‌دهند. صفت‌هاي فعلي به‌عنوان واژه‌هايي مستقل در نقش‌هاي صفت و همچنين در ساختمان فعل‌هاي اصطلاحاً كامل، فعل‌هاي مجهول، محمول‌هاي مركب و عبارت وصفي مشاركت دارند. در تمامي اين كاربردها تك‌واژ «-ته/ده» مسئول بازنمايي زمان دستوري تقدمي است. اين پژوهش با بازنگري در رويكردهاي پيشين نشان مي‌دهد كه زمان دستوري علاوه‌بر بازنمايي جايگاه موقعيت مرجع و موقعيت گفتار در قالب تقسيم‌بندي سه‌شقي گذشته/حال/آينده، جايگاه موقعيت مرجع و موقعيت رويداد را نيز بازنمايي مي‌كند. به‌عبارت ديگر، زمان دستوري يك فعل برآيندي از شقوق دوگانۀ تقدمي/غيرتقدمي و شقوق سه‌گانۀ گذشته/حال/آينده است.