مطالعه تطبيقي فلسفه حقوق در جهان اسلام و غرب

فلسفه حقوق امروزه از پركاربردترين مباحثي است كه به تحليل فلسفي بنياديترين موضوعات حقوقي ميپردازد. اين عنوان در مطالعات حقوقدانان مسلمان، به صورت مشخص و منسجم، طرح نگرديده و نخستين بار در غرب استفاده شده است. با اين وجود، برخي مسائل آن به صورت پراكتده در علوم اسلامي به ويژه در علم اصول فقه مطرح گرديده است. مهمترين مباحث فلسفه حقوق، نخستْ چرايي تبعيت از حقوق و الزامات ناشي از آن است؛ مكاتب حقوقي در تحليل اين مسئله رويكردهاي متفاوتي را اتخاذ نموده اند؛ اما در انديشه اسلامي، اراده تشريعي خداوند مبناي حقوق را شكل ميدهد. مورد ديگر، هدف حقوق است. در غرب بر اساس اصالت فرد و اصالت اجتماع، دو تحليل متفاوت از هدف حقوق ارائه شده؛ ولي در نگرش اسلامي هدف مهمتر حقوق، راهبري انسان به سعادت ابدي است. نسبت حقوق و اخلاق و حقوق و دين و نيز چگونگي پيوند آنها، از مسائل ديگر فلسفۀ حقوق اندكه ميان ماديگرايان در مورد آنها اتفاق نظر ديده نميشود؛ اما در آموزه هاي اسلامي ضمن اذعان به تمايز اين مفاهيم، به روابط آنها نيز صحه گذاشته شده است. تفاوت نظر اسلام و غرب در مسائل فلسفۀ حقوق، ناشي از عوامل مختلف است؛ اما عليرغم اين تفاوتها و اختلافات، وجوه اشتراك نيز ميان رويكرد اسلامي و غربي، غيرقابل انكار است.