پيش‌بيني درون‌فصلي توليد گندم فارياب با استفاده از شاخص منطقه‌اي بيلان رطوبتي (مطالعه موردي: استان قم)

وقوع متناوب خشكسالي و نابهنجاري رطوبت خاك موجب افت عملكرد گياهان زراعي ديم و فارياب مي‌شود. پيش‌آگاهي از ميزان افت احتمالي توليد در انتهاي فصل، جهت تضمين توليد پايدار و امنيت غذايي ضروري است. در مطالعه حاضر با بهره‌گيري از شاخص تفاضل بارش و تبخيرتعرق پتانسيل استانداردشده (SPEI) كه معرف بيلان رطوبتي است، رابطه بين بين توليد منطقه‌اي گندم زمستانه فارياب و وضعيت خشكسالي طي دوره 2017-2006 دراستان قم جستجو شد. براي شناخت وضعيت خشكسالي منطقه و با توجه به كمبود ايستگاه‌هاي هواشناسي، از داده‌هاي حدود 30 نقطه از شبكه داده‌هاي بازتحليل، با پوشش مكاني كافي از منطقه و نيز از روش چندمتغيره تحليل مولفه اصلي براي استخراج الگوهاي مكاني-زماني خشكسالي استفاده شد. يافته‌هاي تحقيق نشان داد كه بر اساس داده‌هاي دوره 117 ساله (2017-1901)، الگوي غالب رخداد‌هاي خشكسالي منطقه بيش از 80 درصد واريانس تغييرات نقاط شبكه بازتحليل را توجيه مي‌كند. اين الگو براي انواع خشكسالي‌هاي هواشناسي، كشاورزي و هيدرولوژيكي، وقوع خشكسالي‌هاي شديد و فرين طي دو دهه اخير را نشان مي‌دهد. همچنين مشخص شد كه شاخص خشكسالي هواشناسي (SPEI) در ماه مارس بالاترين همبستگي (0.9) را با توليد نهايي گندم برداشت شده طي 3 ماه بعد (ژوئن) دارد. اعتبارسنجي مستقل مدل‌هاي رگرسيون چندگانه با رهيافت بازنمونه گيري Jacknife، نشان داد كه اكثر مدل‌ها قادرند برآورد قابل قبولي از ميزان توليد نهايي با لحاظ اثر خشكسالي ارائه دهند.